على عليه السلام دارند . حضرت در اين باره مى فرمايد:
از بى تابى كردن بپرهيز كه اميد را قطع مى كند و كار كردن را تضعيف مى نمايد و اندوه را به ارمغان مى آورد . و بدان كه راه خروج [از تنيدگى] در دو چيز است : آنچه چاره دارد ، چاره كردن ، و آنچه چاره ندارد ، صبر كردن . ^۱
در بخش نخست حديث ، به پيامدهاى منفى بى تابى كردن و درافتادن با مشكل ، اشاره شده كه عبارت اند : نااميدى ، ناتوانى و غمگينى يا افسردگى . در بخش دوم حديث نيز الگوى يك مقابله فعّال و پويا ارائه شده كه عبارت است از: چاره انديشى يا بردبارى .
امام على عليه السلام در كلام ديگرى كه از ايشان نقل شده ، چنين مى فرمايد:
هر گاه حادثه ناخوشايندى به تو رسيد ، بينديش ؛ اگر چاره اى دارد ، ناتوان نباش و اگر چاره اى ندارد ، بى تابى نكن . ^۲

۴ . سختى ها پايان پذيرند

يكى از تصوراتى كه ممكن است برخى افراد ، در موقعيّت ناخوشايند داشته باشند ، «پايدارپندارى سختى ها» است .
اين پديده روانى ، ابتدا سختى را براى زمانى هم كه وجود ندارد ، تثبيت مى كند و سپس ، همه فشار آن در طول زمان را ، در زمان حال ، بر فردْ وارد مى سازد . اين حالت ، دو كاركرد منفى روانى دارد : يكى «تعميم بخشيدن ناخوشايندى به آينده» و ديگرى «جمع كردن اندوه در زمان حال» . در حالت اوّل، برخلاف واقع ، ذهن سختى را به زمانى كه فرا نرسيده و يا سختى در آن زمان ، وجود نخواهد داشت ، گسترش مى دهد كه به گسترش تنيدگى و فشار روانى ، منتهى مى شود . سپس همين تنيدگىِ گسترش يافته ،

نسبت به آنچه بر تو و بر همه مردمْ حتمى است و به تقدير الهى نازل شده ، تأسّف نخور . ^۱
بيمارى ، يكى از سختى هاى زندگى است كه پاداش فراوان براى آن ، قرار داده شده است ؛ اما مشروط به قبول و پذيرش آن است . يعنى هنگامى فرد بيمار، پاداش مى گيرد كه بيمارى را بپذيرد ، نه اين كه با آن درافتاده ، لب به شكايت بگشايد . امام صادق عليه السلام مى فرمايد :
هر كس شبى بيمار شود و آن را بپذيرد و شكر آن را به درگاه خدا به جاى آورد ، همانند شصت سال ، عبادت كردن است . ^۲
از حضرت پرسيدند : «پذيرفتن بيمارى يعنى چه؟» . حضرت در پاسخ مى فرمايد :
بر آن صبر مى كند و كسى را از آن بيمارى ، خبر نمى كند و چون صبح شود ، خداوند را به خاطر آن ، ستايش مى كند . ^۳
پس بايد سختى را پذيرفت و در كنار آن قرار گرفت ، نه در برابر آن . اين ، يك اصل است . امام على عليه السلام مى فرمايد :
هر گاه محنتى به تو رسيد ، در كنار آن بنشين ، كه ايستادن در برابر آن ، موجب افزايش [رنج] آن مى گردد . ^۴
البته منظور از پذيرش سختى ، تسليم شدن منفعلانه و زمين گير شدن نيست ؛ منظور ، پذيرش فعّال و پوياست . در اين نوع پذيرش ، فرد ، زمين گير و ناتوان نمى شود؛ بلكه بهترين مقابله را براى موقعيّت پيش آمده ، طرّاحى مى كند . شايد بتوان گفت بهترين بيان را در اين باره، امام