معناى تدبير

بنابراين ، يكى از ضرورت هاى زندگى موفّق ، برخوردارى از مهارت تدبيرگرى زندگى است و تدبير زندگى ، يعنى برنامه ريزى براى آنچه خداوند ، روزى انسان مى كند . خداوند بر اساس حكمت و مصلحت خود ، روزى انسان را مى رساند و اين انسان است كه بايد آنچه را خداوند داده است ، مديريت كند و به بهترين شكل ممكن ، مصرف نمايد .
برخى از اصحاب امام صادق عليه السلام نقل مى كنند كه گاهى حضرت ، غذاى خوبى به ما مى دادند و گاهى غذاى ساده . به ايشان عرض كرديم : اى كاش شما آينده نگرى مى كرديد تا وضعتان متعادل گردد ! حضرت در پاسخ فرمود :
همانا ما به موازات خواست خداوند تدبير مى كنيم ؛ پس هر گاه كه بگشايد ، ما هم مى گشاييم و هر گاه كه بر ما تنگ گيرد ، ما هم تنگ مى گيريم . ^۱
وظيفه ما مديريت كردن منابعى است كه خداوند در اختيار ما مى گذارد و اين جاست كه انسان ، هنر خويش را به نمايش مى گذارد و در سايه آن ، زندگى خود را سامان مى دهد.
يكى ديگر از بارزترين مؤلّفه هاى تدبيرگرى «ميانه روى» در زندگى است . در ادبيات دين ، مفاهيمى مثل: اسراف و تبذير ، در مقابل تدبيرگرى زندگى قرار گرفته اند ^۲ و مفاهيمى مثل: تقدير و اقتصاد ، در كنار آن . «زياده روى در مصرف» و «مصرف بى جا» نشانه بى تدبيرى است و «اندازه گيرى» و «ميانه روى» در مصرف ، نشانه حسن تدبير است . از اين رو ، همان گونه كه تدبيرگرى ، نيمى از زندگى دانسته شده است ، ميانه روى نيز نيمى از زندگى دانسته شده است . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد:

اندازه موفّقيت به اندازه مهارت در تدبيرگرى است ، نه ميزان درآمد . درآمد اندك همراه با حسن تدبير ، بهتر از درآمد زياد همراه با بى تدبيرى است . امام على عليه السلام وقتى مهارت هاى زندگى را به فرزند خود آموزش مى دهد ، مى فرمايد:
خوب تدبير كردن همراه با روزىِ به اندازه ، براى تو كارآمدتر از روزى زياد همراه با اسراف است . ^۱
امام على عليه السلام در كلام ديگرى به نكته مهم ديگرى اشاره كرده ، مى فرمايد:
يكى از ويژگى هاى مال ، «پايدارى» آن است . هرچه مال ، پايدارتر باشد ، بهره بيشترى به انسان مى دهد و رونق بيشترى به زندگى مى بخشد . شرط پايدارى مال نيز خوب تدبير كردن آن است . امام على عليه السلام در اين باره مى فرمايد:
حسن تدبير ، مال اندك را رشد مى دهد و سوء تدبير ، مال فراوان را نابود مى سازد . ^۲
اگر به اهميت تدبير ، خوب توجّه شده باشد ، معناى جمله آغازين (كه گفتيم دارايى و درآمد ، نيمى از ماجراست) ، به خوبى روشن مى شود . خداوند ، روزى مى دهد؛ اما اين نيمى از ماجراست ؛ نيمه ديگر آن، مهارت انسان در مصرف كردن آن است . بر همين اساس است كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از تدبير و تقدير ، به عنوان نيمى از زندگى ياد كرده است:
تدبير كردن ، نيمى از زندگى است . ^۳
اندازه نگه داشتن ، نيمى از زندگى است . ^۴