ناسزا ، ^۱ دشمنى ^۲ و خوارى ^۳ كسب نمى كند ؛ دوستان خود را از دست مى دهد ^۴ و اقوام و خويشاوندان ، با او قطع رابطه مى كنند. ^۵ با اين وضعيت، آيا مى توان پذيرفت كه راه بخل ، به وادى آرامش ختم مى شود؟ هرگز! بخل ، فشار روانى را افزايش مى دهد ^۶ و آسايش را از انسان مى گيرد . از اين رو پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد:
بخيل ، كمتر از هركسى آسايش دارد . ^۷
امام صادق عليه السلام نيز مى فرمايد:
براى بخيل ، آسايشى وجود ندارد . ^۸
جالب اين كه بخيل ، مالك دارايى خود نيست ؛ در حقيقت ، او نگهبان اموال ورثه است . روزىِ انسان همان مقدارى است كه مصرف مى كند و نسبت به آنچه ذخيره مى كند ، خزانه دارى بيش نيست! زحمت «جمع آورى» و مشقّت «فقر» و عذاب «نگهدارى»، از آنِ بخيل است و استفاده آن ، از آنِ ديگران! آيا ارزش آن را دارد؟ امام على عليه السلام مى فرمايد:
بخيل ، مال را از خود دريغ مى دارد و به اندكى از دنيا بسنده مى كند و همه آن را به وارثانش مى بخشد . ^۹

پس برقرار ساختن تساوى بين «قناعت» و «تنبلى» ، يك مغالطه است . خداوند ، روزى را تضمين كرده ؛ ولى انسان نيز وظيفه اى دارد . سَدير مى گويد : به امام صادق عليه السلام عرض كردم : وظيفه انسان در طلب روزى چيست؟ حضرت فرمود:
وقتى درِ مغازه ات را باز كردى و بساط خود را پهن نمودى ، آنچه را بر عهده توست ، انجام داده اى . ^۱
بنابراين ، انسان بايد تلاش كند تا خداوند ، روزى را برساند و البته به آنچه رسيد ، قانع باشد و حرص نورزد.

بُخل ، دشمن آسايش زندگى

تفكرى كه دارايى و ثروت را منشأ خوش بختى مى داند ، از يك سو ، به طمع دچار مى شود تا مال بيشترى گرد آورد و از سوى ديگر ، به بخل روى مى آورد تا مال را مدّت بيشترى نزد خود نگه دارد و از تلف شدن آن ، جلوگيرى كند و بدين وسيله ، از زندگى ، لذّت بيشترى ببرد ؛ اما آنچه اتفاق مى افتد چيز ديگرى است . شخص بخيل ، در حقيقت ، رنج و غم و فشار روانى را نزد خود پايدار مى گرداند . بخيل ، با هدف ثروتمندى بخل مى ورزد ؛ ولى در حقيقت ، به سوى فقر مى شتابد. امام على عليه السلام مى فرمايد:
در شگفتم از بخيل كه به سوى فقر و نادارى اى كه از آن گريزان است ، مى شتابد و توانگرى و ثروتى را كه در پى آن است ، از دست مى دهد . او در دنيا مانند تهى دستان به سر مى برد و در آخرت ، همچون توانگران ، حسابرسى مى شود . ^۲
همچنين ، بخيل ، در اجتماع ، چيزى جز مذمّت ، ^۳
ننگ ، ^۴