و اما بنده كافرم حسناتى داشت ؛ پس بلا را از او گرداندم و دنيا را به او عرضه كردم ، تا نزد من آيد و او را به خاطر كارهاى ناپسندش كيفر دهم . ^۱
در زمان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شخصى فوت كرد . كسى گفت : گوارايش باد ، مُرد و هيچ بيمار نشد! در اين هنگام ، پيامبرخدا صلى الله عليه و آله فرمود :
واى بر تو! تو چه مى دانى اگر خداوند ، او را به بيمارى مبتلا كرده بود ، به وسيله آن ، گناهانش را كيفر مى داد . ^۲
همه سخن را امام صادق عليه السلام در اين جمله كوتاه ، خلاصه كرده است :
خداوند در خوشى ها ، نعمت تفضّل دارد و در سختى ها ، نعمت پاك كردن . ^۳

۳ . بلا و ترفيع درجه

هميشه ابتلاى فرد به سختى ها و مصيبت ها ، به معناى گنهكار بودن او نيست . گاهى خداوند براى اين كه درجه كسى را بالاتر ببرد ، او را مبتلا (گرفتار) مى سازد . اين جاست كه راز ابتلاى انبيا و اولياى الهى به سختى ها و مصيبت ها مشخص مى شود . بلاها براى آنان كه از مقام عصمتْ برخوردارند ، پاك كننده نيست ؛ ترفيع دهنده است . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در اين باره مى فرمايد :
همانا بلا براى ظالم ، ادب كردن است و براى مؤمن ، امتحان و براى انبيا ، درجه و براى اوليا ، كرامت . ^۴
اين جا صحبت از گناه نيست . بحث در اين است كه برخى از مقام هاى

بالا رفتن عيار انسانيت توسّط بلاها صورت مى گيرد . به وسيله بلاها و گرفتارى ها گناهان (كه ناخالصى هاى عيار انسانيت اند)، پاك مى شوند و گاه ، چه امور ناچيزى ، گناهان آدمى را مى شويند!
روزى امام صادق عليه السلام به يونس بن يعقوب فرمود :«ملعون است ، ملعون است ، هر بدنى كه در هر چهل روز ، يك روزْ آسيب نبيند» . وقتى حضرت ديدند اين جمله براى يونس ، سنگين آمد ، به او فرمود :
اى يونس! از جمله بلايا خدشه خوردن ، لطمه ديدن ، لغزيدن، ناراحتى ، فقر ، پاره شدن بند كفش و چيزهايى از اين دست است . اى يونس! مؤمن نزد خداوند ، گرامى تر از آن است كه چهل روز بر او بگذرد و او را از گناهانش پاك نكند ؛ هر چند به اندوهى باشد كه دليل آن را نمى داند . گاهى كسى از شما درهم هايى را پيش روى خود مى گذارد ، اما ناگاه مى بيند كه كم شده است و به خاطر آن ، اندوهگين مى شود ؛ ولى دوباره مى بيند آنها درست هستند و اين [ترس] ، مايه پاك شدن بعضى گناهان او مى گردد . ^۱
جالب اين جاست كه بلاها و گرفتارى ها نشانه گرامى بودن انسان نزد خداوند است . اين گونه نيست كه فرد مصيبت ديده ، مطرود خداوند باشد و انسان صاحب نعمت ، محبوب خداوند . يكى از پيامبران ، به خداوند شكايت كرده ، مى گويد :
گاهى بنده اى از بندگانت به تو ايمان مى آورد و اهل طاعت مى شود ؛ ولى تو دنيا را از او برمى گردانى و بلا را به او وارد مى سازى . و گاهى بنده اى از بندگانت به تو كفر مى ورزد و اهل معصيت مى شود؛ ولى تو بلا را از وى برمى گردانى و دنيا را نصيب او مى كنى!
پيامبر خدا مى فرمايد كه خداوند در ضمن پاسخ به او فرمود :
و اما بنده مؤمن من ، گناهانى داشت ؛ پس دنيا را از او برگرداندم و بلا را بر او عرضه كردم ، تا نزد من آيد و او را با نيكى ها پاداش دهم .