29
منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)

حدیثی فرمود: «ما اهل‎بیتی هستیم که خدا گناهان آشکار و پنهان را از ما زدوده است۱. امام رضا علیه السّلام فرمود: «امام از گناهان پاک‏شده و از عیب‏ها پیراسته است».۲ امام صادق علیه السّلام در مناظره خویش با زندیقی، برای بیان اینکه زمین خالی از حجت نیست، به بیان ویژگی‏های حجت الهی (انبیا، رسل و ائمه) می‏پردازند. در این حدیث، امام حجت خدا را برگزیده خدا (صفوة اللّٰه) و دارای گوهری پیراسته (خُلَّص الجوهر) معرفی می‏کند که در صلب پدران، پاک نگه داشته شده‏اند و در رحم‏ها حفاظت شده‏اند؛ زناکاری دوره جاهلیت به آنان سرایت نکرده، با نسب‏های آنان آمیخته نگشته است. امام علیه السّلام دلیل این ویژگی را چنین معرفی می‏کنند که خدا آنان را در جایگاهی قرار داده که درجه و شرفی برتر از آن نیست. سپس امام فرمود: کسی که نگهبان علم خدا و امین غیب او و امانت‏دار سرِّ او و حجتش برخلقش و مترجم از سوی او و لسان او باشد، جز دارای این ویژگی‏ها نیست.۳ از این حدیث دانسته می‏شود که از سویی معصومان از سوی خدا تطهیر شده‏اند و از سوی دیگر، امام علیه السّلام برای بیان این نکته، از عبارات متعدد استفاده کرده‏اند (تا هم بر این مطلب تأکید ورزند و هم ابعاد آن را کامل بیان کنند). در حدیثی دیگر، پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «من از پشت‏های (اصلاب) پاکان به رحم‏های پاکان منتقل شدم [و] زناکاری [دوره] جاهلیت به من نرسید».۴ تعبیر مطهَّر و مانند آن در روایات متعدد درباره

1.. «إِنَّا أَهْلُ بَیتٍ قَدْ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنَّا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَن»؛ ابن‎شهرآشوب، مناقب آل أبی طالب علیهم السّلام، ج۲، ص۱۷۶.

2.. «الإمامُ المُطَهَّرُ مِنَ الذُّنوبِ، و المُبَرَّأُ عَنِ العُیوبِ»؛ الکلینی، الکافی، ج۱، ص۲۰۰، ح ۱ و نیز ر.ک: همان، ص۱۹۱، ح ۵.

3.. الطبرسی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج۲، ص۳۳۷.

4.. «نُقِلْتُ مِنْ أَصْلَابِ الطَّاهِرِینَ إِلَی أَرْحَامِ الطَّاهِرَاتِ لَمْ یمْسَسْنِی سِفَاحُ الْجَاهِلِیة»؛ ابن‎حجر العسقلانی، المطالب العالیة بزوائد المسانید الثّمانیة، ج۴، ص۱۷۷، ح ۴۲۵۶؛ الطبری، المسترشد فی إمامة علی بن أبی طالب علیه السّلام، ص۶۵۰، ح ۳۱۹؛ ابن‎شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب علیهم السّلام، ج۲، ص۱۷۶.


منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)
28

اهل‎بیت علیهم السّلام بزداید و آنان را کاملاً (از زشتی) پاک کند.۱ انجام گناهان از مصادیق روشن ارتکاب پلیدی است.۲ اذهاب رجس و تطهیر در روایات متعدد برای بیان پاکی پیامبران و ائمه از گناه (و خطا) به چشم می‏خورد: پیامبر صلی الله علیه و آله در

1.. (إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجْسَ أَهْلَ ٱلْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا ). برای توضیح چگونگی مفهوم و گستره تطهیر ر.ک: حیدری، عصمت در قرآن، ص۹۷ - ۱۰۱ و سند، الامامة الالهیة، تقریر محمدعلی بحر العلوم، ص۳۷۴ - ۳۷۹.

2.. برخی روایات اهل‏البیت علیهم السّلام بر این دلالت دارند که آنان نیز مفهوم این آیه را عصمت از سوی خداوند بیان نموده‏اند؛ برای مثال امام علی علیه السّلام به این آیه برای اثبات طهارت (و عصمت) حضرت فاطمه علیهما السّلام استدلال کرده‏اند: «أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا علی بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابن‎أَبِی عُمَیرٍ عَمَّنْ ذَکرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام قَالَ لَمَّا مَنَعَ أَبُو بَکرٍ فَاطِمَةَ علیهما السّلام فَدَکاً وَأَخْرَجَ وکیلها جَاءَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السّلام إِلَی الْمَسْجِدِ و... فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السّلام لِأَبِی بَکرٍ یا أَبَا بَکرٍ تُقِرُّ بِالْقُرْآنِ قَالَ بَلَی قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عز و جل إِنَّما یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً أَ فِینَا أَوْ فِی غَیرِنَا نَزَلَتْ قَالَ فِیکمْ قَالَ فَأَخْبِرْنِی لَوْ أَنَّ شَاهِدَینِ مِنَ الْمُسْلِمِینَ شَهِدَا علی فَاطِمَةَ علیهما السّلام بِفَاحِشَةٍ مَا کنْتَ صَانِعاً قَالَ کنْتُ أُقِیمُ علیهَا الْحَدَّ کمَا أُقِیمُ علی نِسَاءِ الْمُسْلِمِینَ قَالَ کنْتَ إِذَنْ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْکافِرِینَ قَالَ وَلِمَ قَالَ لِأَنَّک کنْتَ تَرُدُّ شَهَادَةَ اللَّهِ وَتَقْبَلُ شَهَادَةَ غَیرِهِ لِأَنَّ اللَّهَ عز و جل قَدْ شَهِدَ لَهَا بِالطَّهَارَةِ فَإِذَا رَدَدْتَ شَهَادَةَ اللَّهِ وَقَبِلْتَ شَهَادَةَ غَیرِهِ کنْتَ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْکافِرِینَ قَالَ فَبَکی النَّاسُ وَتَفَرَّقُوا وَدَمْدَمُوا»، ابن‎بابویه، علل الشرائع، ج۱، ص۱۹۰ - ۱۹۱، ح ۱.
حضرت فاطمه علیهما السّلام نیز در احتجاج با ابوبکر و عمر به همین مطلب تصریح نموده است: «فَقَالَتْ حَسْبِی أَنْشُدُکمْ بِاللَّهِ أَیهَا النَّاسُ أَ مَا سَمِعْتُمْ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یقُولُ إِنَّ ابْنَتِی سَیدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَمْ قَدْ سَمِعْنَاهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صقَالَتْ أَ فَسَیدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ تَدَّعِی الْبَاطِلَ وَتَأْخُذُ مَا لَیسَ لَهَا أَ رَأَیتُمْ لَوْ أَنَّ أَرْبَعَةً شَهِدُوا علی بِفَاحِشَةٍ أَوْ رَجُلَانِ بِسَرِقَةٍ أَ کنْتُمْ مُصَدِّقِینَ علی فَأَمَّا أَبُو بَکرٍ فَسَکتَ أَمَّا عُمَرُ فَقَالَ نَعَمْ وَنُوقِعُ علیک الْحَدَّ فَقَالَتْ کذَبْتَ وَلَؤُمْتَ إِلَّا أَنْ تُقِرَّ أَنَّک لَسْتَ علی دِینِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله إِنَّ الَّذِی یجِیزُ علی سَیدَةِ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ شَهَادَةً أَوْ یقِیمُ علیهَا حَدّاً لَمَلْعُونٌ کافِرٌ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ علی مُحَمَّدٍ صلِأَنَّ مَنْ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَطَهَّرَهُمْ تَطْهِیراً لَا تَجُوزُ علیهِمْ شَهَادَةٌ لِأَنَّهُمْ مَعْصُومُونَ مِنْ کلِّ سُوءٍ مُطَهَّرُونَ مِنْ کلِ فَاحِشَةٍ حَدِّثْنِی یا عُمَرُ مِنْ أَهْلِ هَذِهِ الْآیةِ لَوْ أَنَّ قَوْماً شَهِدُوا علیهِمْ أَوْ علی أَحَدٍ مِنْهُمْ بِشِرْک أَوْ کفْرٍ أَوْ فَاحِشَةٍ کانَ الْمُسْلِمُونَ یتَبَرَّءُونَ مِنْهُمْ وَیحُدُّونَهُمْ قَالَ نَعَمْ وَمَا هُمْ وَسَائِرُ النَّاسِ فِی ذَلِک إِلَّا سَوَاءً قَالَتْ کذَبْتَ [وَکفَرْتَ‏] مَا هُمْ وَسَائِرُ النَّاسِ فِی ذَلِک سَوَاءً لِأَنَّ اللَّهَ [عَصَمَهُمْ وَ] نَزَّلَ عِصْمَتَهُمْ وَتَطْهِیرَهُمْ وَأَذْهَبَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ فَمَنْ صَدَّقَ علیهِمْ فَإِنَّمَا یکذِّبُ اللَّهَ وَرَسُولَه» (الهلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۶۷۹؛ همچنین ر.ک: ابن‏حیون، دعائم‏الاسلام، ج۱، ص۳۷).

  • نام منبع :
    منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 997
صفحه از 258
پرینت  ارسال به