سپس عصمت را مفهومی نزدیک به تأیید شمرده، آن را جوهری الهی می‏داند که در باطن انسان آشکار می‏گردد و انسان می‏تواند به کمک آن با تمام توان طلب خیر کرده، از همه شرها بپرهیزد تا به حدی رسد که گویا مانعی غیر محسوس از باطن اوست و رؤیت برهان را در آیه «و لقد همت به و هم بها لولا ان رأی برهان ربه» زیرمجموعه عصمت ارزیابی می‏کند.^۱

البته آنچه را در اینجا آورده، به طور کامل از احیاء العلوم گرفته است.^۲ از سویی، جوهر در عبارت ملاصدرا مبهم است و بر ملکه، شدت عقل نظری، تأکد عدالت و مانند آن قابل انطباق است و عبارت ملاصدرا هیچ‏یک را تعیین نمی‏کند. البته غزالی به جای واژه «جوهر» در عبارت ملاصدرا کلمه «وجود» را به کار برده بوده که احتمالاً این کار تغییر چندانی در محتوا نمی‏دهد. به هر روی این عبارت، اثرپذیری غزالی و ملاصدرا را از فیلسوفانی مانند فارابی و ابن‎سینا در ذهن زنده می‏کند. از سوی دیگر، تعبیر «الهی» در عبارت ملاصدرا به تبع غزالی این تعریف را به دیدگاه متکلمان نزدیک می‏کند که قائل به لطف گشته‏اند.

شاید بتوان این مورد را نیز از مواردی دانست که ملاصدرا خواسته و تلاش کرده تا بین مبانی فلسفی و کلامی جمع کند. این در حالی است که همان‎گونه که بارها تکرار شده، عصمت از دیدگاه متکلمان عدلیه، به اختیار معصومان در افعال خویش منتهی می‏شود، درحالی‎که بنا بر مبانی فلسفی، معصومان و دیگر انسان‏ها در افعال خویش مجبورند.

ملامحسن فیض کاشانی^۳ (م۱۰۹۰ق) هم عین عبارات غزالی در احیاء

پروردگاری انسانی است و گویا پرستش وی بعد از عبادت خدا رواست. به طور خلاصه، ابن‎سینا علم پیامبران را در حد عقل بالفعل، عمل آنان را در حد عدالت و وحی الهی را برای تحمل بار نبوت لازم شمرده است.

همان‎گونه که در تبیین محمدتقی استرآبادی گذشت، برخی عناصر دیدگاه ابن‎سینا، مانند رسیدن پیامبر به عقل فعال و اتصال به آن، پیش از وی در دیدگاه فارابی نیز وجود و محتمل است که وی این دیدگاه را متأثر از فارابی یا امثال او اخذ کرده باشد. ظاهراً دارا بودن حکمت نظری از دید ابن‎سینا، عبارتی دیگر از قوه قدسیه است که در توضیح محمد تقی استرآبادی گذشت؛ یعنی کسی که به حکمت نظری رسیده، با سرعت فراوان از مبادی به نتایج می‏رسد و از دیدگاه ابن‎سینا، فارابی و محمد تقی استرآبادی، پیامبر به این مرحله نائل گردیده است. امتداد دیدگاه ابن‎سینا را در فیلسوفان و متکلم‏فیلسوفانی مانند ابن‏میثم، فیاض لاهیجی و جوادی آملی قابل پیگیری است که خواهد آمد.

یکی دیگر از فیلسوفانی که در این دسته می‏گنجند، ملاصدراست. دیدگاه‏های وی در همه آثارش یکسان نیست. وی از سویی قائل به امر بین الامرین است.^۱ ظاهراً او این مطلب را از فخر رازی در المباحث المشرقیه اخذ کرده و فخر رازی انسان را در افعال خویش مجبور می‏داند.^۲ گزیده سخن اینکه همان‎گونه که گذشت، امر بین الامرین طبق مبانی فلاسفه، چیزی جز جبر را در بر ندارد.^۳

از سوی دیگر، وی در تفسیر خویش بر قرآن کریم، ابتدا تأیید را تعریف می‏کند و آن را تقویت انسان با بصیرت از داخل و قدرت اقدام و فراهم نمودن شرایط از خارج می‏داند و تأیید به روح‏القدس را هم از این مقوله می‏شمارد.