هدایت نموده است).^۱ لذا اسلام و ایمان در تقابل با کفرند و این دو واژه با یکدیگر تقریب معنایی دارند، و به نحو مسامحه می‏توان آن دو را هم‏معنا دانست.

به اعتقاد لغویین^۲ و با توجه به تحلیل معناشناسی آیات قرآن، واژه خیر در تقابل با واژه شر قرار دارد. برخلاف واژه شر که در قرآن تنها یک واژه اشتقاقی دارد، واژه خیر دارای اشتقاقات متعددی است، اما مفهوم تعداد اندکی از این اشتقاقات با بحث خیر و شر مرتبط است. همان‏گونه که ناخرسندی ملاک شر دانستن پدیده‏ها نیست، خرسندی نیز ملاک و معیار برای خیر دانستن رخدادها به شمار نمی‏آید: (عَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَئْا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ؛ بسا چیزی را خوش ندارید و آن برای شما خیر است).^۳ احاطه علمی به رخدادها و آثار آنها می‏تواند خیر و شر را تشخیص دهد و ازآنجاکه علم انسان ناقص است و احاطه کامل به نهان پدیده‏ها ندارد، او نمی‏تواند خیر و شر را معین کند. (وَٱللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ و خدا می‏داند و شما نمی‏دانید).^۴ انسان با علم ناقص خویش حتی گاهی شر را خیر می‏پندارد و همان‏گونه که برای رسیدن به خیر از خداوند درخواست ملتمسانه می‏کند، از خداوند شر طلب می‏کند: (وَ يَدْعُ ٱلْإِنسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ؛ و انسان شرّ و ضرر را می‏طلبد، همان‏گونه که خیر را می‏طلبد).^۵ انسان عاقل اگر بداند درخواستش مطالبه شر است، چنین مطالبه‏ای نمی‏کند؛ اما ازآنجاکه علم ندارد شر را خیر می‏پندارد و آن را خاضعانه از خداوند می‏خواهد. حتی در برخی موارد با علم به خیر نبودن مطالبه خویش، باز از سر سفاهت

دلیل برخی معناشناسان روش تقابل معنایی را برای درک معانی واژگان مناسب نمی‏دانند^۱ و توجه به بافت جمله را برای کشف معنای واژگان ضروری می‏دانند.^۲ اما اگر توجه داشته باشیم که هم‏معنای مطلق در هیچ زبانی یافت نمی‏شود،^۳ و به هم‏معنایی تقریبی^۴ به جای هم‏معنایی مطلق بسنده شود، تقابل معنایی روشی مناسب برای کشف معنای واژگان خواهد بود.

در قرآن اسلام و کفر مقابل یکدیگر مطرح می‏شوند: (وَكَفَرُوا بَعْدَ إِسْلَامِهِمْ).^۵ گاهی ایمان و کفر تقابل دارند: (وَ ٱرْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ ٱلثَّمَرَاتِ مَنْ ءَامَنَ مِنْهُم بِاللَّهِ وَ ٱلْيَوْمِ ٱلْأَخِرِ قَالَ وَ مَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلاً ؛ به کسانی که به خدا و روز واپسین ایمان آورده‏اند از هر گونه میوه و محصولات روزی گردان! فرمود: و هر که کفر ورزد اندکی او را برخوردار می‏کنم).^۶ اسلام و ایمان اگرچه در تقابل با یکدیگر ذکر شده‏اند، اما به یک معنا نیستند. خداوند اسلام و کفر را یکی نمی‏داند: (قَالَتِ ٱلْأَعْرَابُ ءَامَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَ لَٰكِن قُولُوا أَسْلَمْنَا؛ بادیه‏نشینان گفتند: ما ایمان آوردیم. بگو: ایمان نیاوردید، بلکه بگویید اسلام آوردیم).^۷ اما اگر تقریب معنایی در تقابل معنایی پذیرفته شود، اسلام و ایمان نیز به نحوی هم‏معنا خواهند بود: (يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا قُل لَّا تَمُنُّوا عَلَىَّ إِسْلَامَكُم بَلِ ٱللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَدَاكُمْ لِلْإِيْمَانَ؛ آنها بر تو منت می‏نهند که اسلام آورده‏اند. بگو: اسلامتان را بر من منّت ننهید بلکه این خداست که بر شما منّت دارد به سبب آن که شما را به ایمان