است که این واژه در رساندن معنای انتشار رساتر و گویاتر است. به عبارتی برای بیان انتهای انتشار شر در روز قیامت از این واژه بهره می‏برد.

چنین روزی که شر آن فراگیر باشد، عبوس و قمطریر است. لغویین عبوس را به معنای درهم کردن چهره و یوم عابس را روز شدید معنا کرده‏اند.^۱ طریحی یوم عبوس را روزی می‏داند که چهره‏ها درهم هستند و روز قمطریر را روز شدید و سخت معنا کرده است.^۲

این خوف مقدس است؛ لذا خداوند جزای آن را به نیکویی می‏دهد. خداوند سبحان در سوره انسان می‏فرماید: (فَوَقَاهُمُ ٱللَّهُ شَرَّ ذَٰلِكَ ٱلْيَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا؛ پس خداوند آنان را از شر آن روز نگه داشته، و آنان را با خوشی و شادابی و شادمانی روبه‏رو خواهد ساخت).^۳ خدای سبحان ابرار را از شر آن روز نگه می‏دارد؛ اگرچه ابرار نتیجه اعمال خویش را در آن روز می‏بینند؛ چنان‏که قرآن می‏فرماید: (إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ ٱللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَ لَا شُكُورًا؛ جز این نیست که ما شما را برای رضای خدا اطعام می‏کنیم از شما پاداش و سپاسی نمی‏خواهیم).^۴ اما باز شر آن روز بسی گسترده و فراگیر است که از شدت و حرارت جانسوز آن، آتش دل ابرار را نیز شعله‏ور می‏سازد.

برای توضیح مطلب فوق باید بیان کنیم که سختی‏های روز قیامت بر دو گونه‏اند: برخی سختی‏ها در آن روز نتیجه اعمال انسان است، و برخی سختی‏ها از اوصاف روز قیامت و حالت‏های موجود در آن روز است. آیات متعددی از

گری می‏کند و صورت‏ها را درهم و گرفته می‏سازد. خداوند ابرار را از شر چنین روزی در امان می‏دارد؛ زیرا آنها از شر آن روز هراسان و بیمناک بودند.

وقتی ابرار در خوف از این روز سخت باشند، در مقابل خداوند ایشان را از شر آن روز نگهداری می‏کند. به عبارتی اینجا ترس از شر روز قیامت در برابر ایمنی از آن شر قرار گرفته است و بین این ترس و آن امنیت رابطه‏ای دوسویه بر قرار نموده و روشن می‏سازد اگر ترس از روز قیامت باشد، ایمنی از آن نیز خواهد بود.

در نگاه قرآن و جهان‏بینی الهی، شری که باید همواره به دنبال حل آن بود و متفکران و عارفان باید پی‏جوی راه‏حلی مناسب برای آن باشند، شر روز قیامت است؛ زیرا آن شر با توجه به اوصاف قرآنی آن فراگیر، تند و خشن جلوه‏گری خواهد نمود:

در حدیثی در العین می‏خوانیم:

۰.اذا رأیتم الفجر المستطیل فکلوا ولا تصلوا وَاذا رأیتم الفجر المستطیر فلا تأکلوا ولا تصلوا.

این حدیث می‏گوید زمانی که فجر مستطیر شد، غذا نخور. مستطیر در این روایت یعنی وقتی سپیده صبح در آسمان پخش گردید. پس مستطیر به معنای پخش شدن و فراگیر گردیدن است.

طریحی «شره مستطیرا» را «منتشرا» معنا نموده است؛ یعنی شر در روز قیامت منتشر و فراگیر خواهد بود.^۱ برخی معتقدند مستطیر برای غایت انتشار به کار برده می‏شود؛^۲ گویا استعمال واژه استطار به جای واژه «طار» به این دلیل