هستند که کفر ورزیدند، پس دیگر ایمان نمی‏آورند).^۱ کافر در این آیه شر الدواب معرفی شده است و سبب آن را «لا یؤْمِنُونَ» می‏داند. لذا وقتی کافر شر الدواب باشد، کفر نیز شر تلقی می‏شود.

به طور کلی هر موضعی که انسان در آن به پناهگاه نیاز دارد، موضعی شرخیز است. از این رهگذر مراوده با نامحرم و بودن با او در جای خلوت شر تلقی می‏گردد. لذا در نظام قرآنی ضرورت پناه بردن به خدا در این مورد نیز ضروری انگاشته می‏شود:

(وَ رَاوَدَتْهُ ٱلَّتِى هُوَ فِى بَيْتِهَا عَن نَّفْسِهِ وَ غَلَّقَتِ ٱلْأَبْوَابَ وَ قَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ ٱللَّهِ إِنَّهُ رَبِّى أَحْسَنَ مَثْوَاىَ إِنَّهُ‏لَا يُفْلِحُ ٱلظَّالِمُونَ؛‏ و آن زنی که وی در خانه‏اش بود از او به رفق و فریب درخواست کام‏جویی کرد و درها را محکم بست و گفت: بشتاب، من از بهر تو آماده‏ام. یوسف گفت: پناه بر خدا، او مربّی من است که جایگاهم را نیکو کرده، و او پروردگار من است که مقام و منزلتم را نیکو ساخته؛ بی‏تردید ستمکاران هرگز رستگار نمی‏شوند).^۲

خداوند پیامبرش را امر می‏فرماید تا بگوید من از شر «نفاثاتِ فی الْعُقَدِ» (زنان (جادوگر) دمنده در گره‏ها) به خدا پناه می‏برم.^۳ «نفث» در لغت به معنای چیزی کمتر از «التفل» آمده^۴ و «التفل» به پرتاب کردن آب دهان معنا شده است.^۵ «نفاثات فی العقد» به سواحر نیز معنا شده است.^۶

در برخی آیات الهی، خداوند انسان را در برابر مفسده‏های شیطانی، به پناه بردن امر می‏کند: (وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ ٱلشَّيْطَٰنِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ؛ و اگر از سوی شیطان وسوسه تحریک‏آمیزی تو را تحریک کرد، به خدا پناه جوی).^۱ «النزغ» به معنای دخول در چیزی برای افساد آن چیز است.^۲ هرگاه شیطان خواست وارد شود در امری و آن امر را فاسد نماید، به خدا پناه ببرید. گاهی همزات شیطان خطرآفرین است؛ لذا خداوند در برابر آنها پناهگاه است: (وݦَقُلْ رَبِّ اَعݧݧݧُوذُ بِكَ مِنݨْ هَمَزاٰتِ الݠشَّیاٰطٖینِ؛ بگو پروردگارا، از وسوسه و تحریکات شیطان‏ها به تو پناه می‏آورم).^۳ در روایات، همزات به وسوسه‏های شیطان تفسیر شده است.^۴

برخی آیات، خود شیطان را موجودی می‏دانند که از او باید به خدا پناه برد. دیگر صحبت از وسوسه‏ها و دخالت‏های او نیست، بله خود شیطان به عنوان پدیده‏ای مطرح می‏گردد که خطرآفرین است: (فَإِذا قَرَأْتَ الْقرآن فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ؛ پس هنگامی که قرآن می‏خوانی از شیطان رانده‏شده به خدا پناه ببر).^۵ به عبارتی در برخی آیات خداوند وسوسه‏ها و دخالت‏های شیطان، و در برخی آیات خود شیطان را شر می‏داند. قرآن پناهنده شدن انسان به خدا در برابر شیطان را امر می‏فرماید. در جهان‏بینی الهی، شیطان به دلیل نافرمانی خداوند و جُحد در پذیرش حق و جِد در گمراهی از حق، به عنوان نماد شر مطرح می‏گردد.

در نظام تصوری قرآن، «کفر» نوعی شر تلقی می‏گردد: (إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الَّذینَ کفَرُوا فَهُمْ لا یؤْمِنُونَ؛ بی‏تردید بدترین جنبندگان نزد خداوند کسانی