مراد از شر و ذلک الیوم چیست؟

ذلک در «ذلک الیوم» اسم اشاره بوده، مشارالیه آن در آیه قبل ذکر شده است: (اِنّاٰ ںݐَحݦݐاٰڡݨݐݧݩُ مِنݨْ رَبِّناٰ یݦَوݨݨْمًا عَبُوسًا قَمْطݩَرٖݣݣىݬݔرًا؛ حقّا که ما از پروردگارمان در روزی که گرفته و به‏شدت سخت و هولناک است می‏ترسیم).^۱ «العبوس» را ترش‏روی و چهره درهم کشیدن بر اثر دلتنگی و گرفتگی خاطر معنا نموده‏‏اند^۲ و "یوم عبوس" را روز شدید معنا کرده‏اند.^۳ فراهیدی «غضوب» را کثیر الغضب معنا نموده و واژه «غضوب» را با عبوس هم‏معنا می‏گیرد.^۴ خلاصه عبوس در لغت یعنی روزی که غضب آن در نهایت شدت باشد. «القمطریر» را نیز به معنای شدید و غلیظ گرفته‏اند.^۵ ازاین‏روی «یوْماً عَبُوساً قَمْطَریرا» روزی است که سختی آن شدید و بلای آن طولانی باشد.^۶

در جهان‏بینی الهی تنها روز قیامت دارای این ویژگی‏هاست. نظام تصوری قرآن رستاخیز را شدید و غلیظ، عبوس و چهره درهم‏کشیده معرفی می‏کند. روزی که هر کس به سزای عمل خویش می‏رسد: (ݢݢٱلْيَوْمَ تُجْزَىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ؛ امروز هر کسی در مقابل اعمالی که کسب کرده جزا داده می‏شود).^۷

در دستگاه تصوری قرآن، تنها روز قیامت است که به نام روز جزا نامیده شده: (ماٰلِكِ یݦَوݨْمݫݫݭِ الدّٖینِ؛ مالک و فرمانروای روز جزا).^۸ روزی که خداوند برخی

همانند آنچه در تعداد اصحاب کهف بیان می‏دارد:

(سَيَقُولُونَ ثَلَاثَةٌ رَّابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَ يَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْمَاً بِالْغَيْبِ وَيَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَ ثَامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ قُل رَّبِّى أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِم مَّا يَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِيلٌ فَلَا تُمَارِ فِيهِمْ إِلَّا مِرَاءً ظَاهِرًا وَ لَا تَسْتَفْتِ فِيهِم مِّنْهُمْ أَحَدًا؛ خواهند گفت: سه تن بودند چهارمی‏شان سگشان بود؛ و گویند پنج تن بودند ششم آنها سگشان بوده، اما بدون دلیل و در مثل رجم به غیب می‏کنند. و گویند هفت تن بودند هشتمی آنها سگشان بوده. بگو پروردگارم شمارشان را بهتر می‏داند و جز اندکی شماره ایشان را ندانند. در مورد آنها مجادله مکن مگر مجادله‏ای به ظاهر، و درباره ایشان از هیچ‏یک از اهل کتاب نظر مخواه).^۱

علی‏رغم پیگیری مردم درباره تعداد اصحاب کهف، خداوند هیچ اشاره‏ای به تعداد آنها ندارد؛ بلکه می‏فرماید آنچه مردم می‏گویند تیر به تاریکی زدن است: «رَجْماً بِالْغَیبِ». قرآن در ادامه این پرسش را پاسخ نمی‏دهد که آنها چه تعدادند؛ بلکه تنها می‏فرماید: (قُلْ رݨݨݧَٮݭݓݨݧّݫݫݬݫݬٖیٓ اَعْلَمُ بِعِدَّݣݣتݪݭِهِمْ ماٰ یَعݧْلَمُهݩݩُمݨݦْ اِلّاٰ قَلٖیلݩݩݩݦٌ). از این رهگذر بیان می‏شود که اگرچه اندیشمندان به دلیل اهداف و نتایج علمی به خالق شر التفات کرده‏اند، اما در جهان‏بینی خداوند این مسئله مورد اهتمام نیست و به همین دلیل، خداوند به آن نپرداخته است.

توصیف شر در همنشینی با "وقی"

از همنشینی واژه «شر» با «ذلک الیوم» روشن می‏گردد که خداوند از روزی صحبت می‏کند که در آن روز شر واقع می‏گردد: (فَوَقݧݧݧݧݩݩݩݩݩݧٰىهُمُ اللّٰهُ شَرݦّݨَ ذٰلِكَ الݠْیݨݧَوݨݨݧْمِ؛ پس خداوند آنان را از شر آن روز نگه می‏دارد).^۲ آنچه جای تأمل دارد این است که