نکته‏ای که در آیه مؤید ادعای این بخش می‏باشد این است که در بیان «ضُر» از واژه «مس» استفاده کرده، اما وقتی صحبت از رحمت می‏شود، واژه «اذاق» با آن همنشین می‏شود. علامه طباطبائی نیز می‏گوید: اینکه واژه مس را برای ضُر آورده، برای اینکه ناچیز بودن و زودگذر بودن سختی و گرفتاری‏ها را برساند.^۱

سوره دخان تصویری جامع از عذاب دوزخیان را این‏گونه به تصویر می‏کشد: (اِنَّ شَجَرݨݨݦَݡݣݣتَ الرݦݐَّقُّومِ* طَعاٰمُ الْاَݣݣٮݧݧݩݒݫٖیمِ * كَالْمݧُهݧݩْلِ یَغݨْلٖی ڡݨݐݭِی الْبݨُطُونِ * كَغݧَلْیݭِ الݨْحݧَمٖیمِ * خُذُوهُ فَاعْتِلُوهُ اِلٰى سَوآٰءِ الݨْجݧَحٖیمِ * ثُمَّ صݧݧُبݧُّوا فَوْقَ رَاݩݘْسِهٖ مِنݨْ عَذاٰبِ الݨْحݧَمٖیمِ * ذُٯݦݑݨݧْ اِنَّكَ اَںݧݐْتَ الْعݧَݡزٖیزُ الْكَرٖیمُ؛ درخت زقوم غذای گنهکاران است. همانند فلز گداخته در شکم‏ها می‏جوشد. جوششی همچون آب سوزان. این کافر مجرم را بگیرید و به میان دوزخ پرتابش کنید. سپس بر سر او از عذاب سوزان بریزید! (به او گفته می‏شود) بچش که (به پندار خود) بسیار قدرتمند و محترم بودی).^۲

این آیات ضمن بیان حال گنهکاران و تبیین کیفیت عذاب آنان، می‏فرماید آنها را وسط دوزخ بکشید، سرب آب‏شده در درون آنها بریزید، آب جوش بر سر آنان خالی کنید و بعد به آنها بگویید «بچش». قرآن بعد از آنکه شدت عذاب را خوب توضیح داده، نشستن عذاب به جان معذبین را ترسیم می‏کند، از واژه «ذق» استفاده می‏نماید. بنابراین تفاوت معنایی این واژه با واژه «مس» به‏خوبی روشن است.

همچنین درباره مرگ می‏فرماید: (کلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْت؛ هر نفسی مرگ را می‏چشد).^۳ یعنی چنان این مرگ به جان انسان می‏نشیند که با تمام وجود آن را حس می‏کند. لذا از آن با واژه «ذائقه» یاد می‏شود. گویا انسان است که مرگ را

به «مس» حس می‏کنیم.

نتیجه اینکه بین دو واژه «مس» و «لمس» تفاوت وجود دارد، اگرچه هر دو به نحوی درک نمودن است، اما در یکی، این درک به شکل عمیق‏تری حاصل شده و شیء لمس‏شده بیشتر از شیء مس‏شده به جان کسی که با آن شیء در ارتباط است می‏نشیند، و ازآنجاکه رنج‏ها در دنیا نسبت به رنج‏های اخروی از شدت کمتری برخوردار هستند، واژه «شر» و واژگانی که بیانگر مفاد رنج دنیوی هستند، با واژه «مس» بیان شده‏اند.

به طور کلی سختی‏ها را اگر به دو قسم دنیوی و اخروی تقسیم شوند، واژگانی که با سختی‏های دنیوی همنشین هستند با واژگانی که با رنج‏های اخروی همنشینی می‏کنند، تفاوتی اساسی و فاحش دارند. واژگانی که مصائب دنیوی را همنشینی می‏کنند، به نحوی بیانگر سطحی بودن رنج‏های دنیوی نسبت به رنج‏های اخروی هستند.

در سوره روم، خداوند سبحان وقتی در صدد بیان ویژگی برخی انسان‏ها برمی‏آید، این‏گونه بیان می‏دارد: (وَ إِذَا مَسَّ ٱلنَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُم مُّنِيبِينَ إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا أَذَاقَهُم مِّنْهُ رَحْمَةً إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُم بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ؛ چون ضرری به مردم برسد، به سوی خدا برگشته او را همی خوانند، اما همین که رحمتی به ایشان می‏چشاند گروهی از آنان مشرک می‏شوند).^۱

معمولاً چشیدن برای غذاهای کم استفاده می‏شود. به عبارتی انسان وقتی غذایی را می‏چشد نیز لذت می‏برد؛ ولو مقدار آن کم باشد. گویا این همنشینی «ذوق» با «رحمت»، این مطلب را گوشزد می‏کند که رحمت حتی اگر به اندازه چشیدن باشد، باز مسرت‏بخش خواهد بود.