شقاوت او و نحوه رسیدن به آن، نیازسنجی انسان و مسائل این‏چنینی، جهان‏بینی الهی درباره انسان است. منظور از جهان‏بینی قرآن نحوه تفکر صاحب قرآن نیست. در نظام اعتقادی امامیه خداوند تفکر ندارد تا نحوه فکر داشته باشد؛ لذا مراد این تحقیق از جهان‏بینی الهی نحوه مفهوم‏سازی و بیان مفاهیم توسط آیات قرآن است.

در یک تقسیم‏بندی کلی می‏توان جهان‏بینی را به الهی و مادی تقسیم کرد. در جهان‏بینی الهی محور مفهوم‏سازی‏ها خداوند و صفات او محور قرار می‏گیرد، اما در جهان‏بینی مادی غیرخداوند محور محاسبات و مفهوم‏سازی خواهد بود. مبنای قرآن در مفهوم‏سازی مقولات مختلف، الهی و توحیدی است. البته این به معنای نادیده گرفتن انسان نیست؛ آنچه مورد اهتمام قرآن است و مفاهیم، هماهنگ با آن شکل می‏گیرند سعادتمندی انسان است. از این رهگذر اگرچه خداوند و صفات او محور جهان‏بینی قرآن قرار دارد، اما مفهوم‏سازی مقولات در راستای هدایت و سعادت انسان شکل می‏گیرد. در جهان‏بینی الهی هیچ پدیده‏ای خالی از حکمت و مصلحت رخ نمی‏دهد. حکمت و مصلحت نیز در راستای سعادتمندی انسان است. در این جهان‏بینی دنیا و آخرت به شکلی پیوسته مفهوم‏سازی می‏شوند؛ لذا رخدادهای عالم دنیا از نتیجه آنها در سرای دیگر منفک نیست.

همواره باید توجه نمود «متن» نمادی از اندیشه و جهان‏بینی صاحب متن است. نظم و انسجام موجود در متن نشان از نظم و انسجام در جهان‏بینی صاحب متن دارد. پیوستگی و هماهنگی در متن قرآن حقیقتی غیرقابل انکار است که قرآن‏پژوهان غیرمسلمان نیز به آن اذعان دارند. با در نظر گرفتن انسجام در متن قرآن و با توجه به پیوستگی بین متن و صاحب آن، به این نتیجه می‏رسیم

ملاک تعیین خیر و شر قرار می‏گیرد. لذا هر آنچه با انسان و لذت‏های او در تضاد باشد شر پنداشته می‏شود و آنچه در راستای خرسندی انسان و هماهنگ با لذت‏های مادی او باشد خیر به شمار می‏آید. اما در رویکرد الهی و توحیدی ملاک تعیین خیر و شر خداوند و مصلحت‏اندیشی او درباره بندگانش است. آنچه طبق علم الهی در راستای مصلحت بشر قرار می‏گیرد، خیر و آنچه در مصلحت انسان و زندگی انسانی او نباشد، شر تلقی می‏گردد.

هویت واقعی شر را باید از نگاه خالق پدیده‏های عالم نگریست؛ زیرا تنها اوست که به مصالح و مفاسد بندگان علم دارد و اوست که می‏داند چه چیز در راستای مصلحت آنان قرار دارد تا خیر شمرده شود و چه چیز برای زندگی انسانیِ انسان مفسده دارد تا شر تلقی گردد. سیل، طوفان، جنگ، نقص اموال و انفس با لذت‏های انسان هماهنگ نیست و جسم و جان او را هرازگاهی می‏گزد. لذا این امور با رویکرد مادی شر محاسبه می‏شود و در حوزه مطالعات هستی‏شناسی و در مباحث دینی به شبهه شرور تبدیل می‏گردد. از این رهگذر است که پیوسته متفکران در پی یافتن رهیافتی برای آن هستند، اما وقتی فرجام پدیده با خود پدیده در قالب شیء واحد، آن هم با معیار مصلحت‏اندیشی خداوند محاسبه شود و فرجام آن، تعالی و رشد انسان و جامعه انسانی دانسته شود، هرچند جنگ؛ نقص اموال و انفس، رنج‏آور و ملال‏انگیز باشد باز خیر تلقی می‏شوند.

جهان‏بینی و متن

مراد از جهان‏بینی، نگرش کلی درباره هستی است. جهان‏بینی قرآن، به معنای رویکرد معرفت‏شناسی قرآن درباره عالم و پدیده‏های آن است. چگونگی مفهوم‏سازی قرآن درباره ابعاد وجودی انسان، غایت‏سنجی انسان، سعادت و