145
مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)

۷ . روش تحقيق در اين موضوع

آقاى دكتر ، فرموديد اگر اين تحقيقات صبغه ايدئولوژى پيدا كند ، موفق نمى شود. بر فرض كه اين حرف درست باشد ، ولى گاهى مى توان شكل ايدئولوژى به آن تحقيقات نداده ، به صورتى اين ها را مطرح كرد كه جاى نقد و بحث داشته باشد ، تا بتوان نواقص را برطرف نمود .

بله ، اين حرف خوبى است ، ولى بايد مراحلى طى شود. يكى از مراحل ، مرحله جمع آورى احاديث ، طبقه بندى ، استخراج مفاهيم و پيدا كردن روابط بين آن مفاهيم است تا بعد كه مى خواهيم آن ها را تحليل كنيم ، استنباط بيشترى بنماييم . تا اين مراحل اوليه طى نشود ، نوبت به مراحل بعدى كه تحليل و جمع بندى است ، نمى رسد .

از نظر حضرت عالى ، بهترين شيوه كار بر روى احاديث اجتماعى چه روشى است؟ مثلاً الآن كه مى خواهيم روى عدالت ، كج روى اجتماعى و ديگر مباحث كار كنيم ، به طور مشخص چه روشى مطلوب تر است؟

همان طور كه گفتم ، روش هاى مختلفى وجود دارد ، اما مى توان روش نمونه گيرى را در نظر گرفت و نمونه گيرى اوليه بكنيم ، مثل اين كه مى خواهيم تحليل محتوا نماييم . مثلاً شما چطور اگر مى خواستيد تحليل محتوا كنيد ، ده صفحه روزنامه مى خوانديد ، الآن هم روى احاديث مطالعه كنيد و مشخص نماييد كه چند درصد آن اجتماعى است. بعد كه اين نمونه دستتان آمد ، تقريبا آن مفاهيم اجتماعى كه مى خواهيد روى آن كار كنيد ، كم و بيش در ذهنتان مى آيد . اين كار نمونه گيرى ، مقدارى به شما امكان مى دهد كه مفاهيم اوليه دستتان بيايد و بتوانيد در مراحل بعدى ، خيلى راحت تر آن مفاهيم را تحليل كنيد .

فهرست


مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)
144

زدند ، ولى اين جهت گيرى به هر حال در يك دوره هايى به دليل اين كه با نقد و چون و چرا همراه بود ، كم كم تا حدودى به وفاقى رسيد و به يك مكتب تبديل شد كه در كنار بقيه مكاتب جاى خود را باز كرد. ولى خوب باز آن ايده كلى را داشت؛ يعنى يك نوع جامعه شناسى متعهد به وجود آورد .
به هر حال ، اين كارى كه شما روى حديث مى كنيد ، در واقع يك كار تاريخى و جامعه شناسى تاريخى است كه حوادثى در گذشته و در يك دوره و عصر معيّن اتفاق افتاده ، و حديث براى تحليل آن عصر خيلى اثر مهمى دارد .

۶ . توجه به روش شهيد صدر

آيا در ميان متفكران معاصر ، كسى شيوه اى ارائه داده كه بتوان براساس آن در مورد احاديث اجتماعى تحقيق كرد؟

كارى را مرحوم آيت اللّه سيد محمدباقر صدر رحمه الله روى سنت هاى تاريخى در قرآن شروع كرد . اين شروع خوبى است ، به شرطى كه ادامه پيدا بكند . منتهى همان طور كه گفته ، بايد ديگران بپذيرند كه آن كارى كه شما مى كنيد ، منطق درست علمى دارد . بنابراين ، اگر بخواهيد مسايل اجتماعى ، مسايل رفاه اجتماعى ، يا شيوه حكومت كردن ، شيوه روابط اجتاعى يا خانواده را بررسى بكنيد ، اين ها مى تواند در جاى ، خود يك مجموعه باشد و از دو زاويه مورد بررسى قرار گيرد:
۱. يك جهت ، جهت اسلامى كه عرض كرديم بررسى ايدئولوژيكِ يك موضوع اجتماعى است .
۲. يك وقت هم مى خواهيد بگويد كه اين جامعه شناسى است كه بايد رابطه علت و معلولى و روابط علمى در بيان پديده هاى اجتماعى ملاحظه شود.
اين مسأله دوم ، مسأله مهم ترى است؛ يعنى از نظر علمى ، نه از نظر اعتقادى ، ولى رسيدن به آن هم به همان نسبت مشكل است؛ چون همه اين ها براساس اعتقادات شكل مى گيرد و براساس اعتقادات بيان شده است . يك وقت هم مى گوييم اين ها قانون زندگى و قوانينى است كه مى تواند بهبود زندگى ، رفاه اجتماعى ، يا يك نوع روابط اجتماعى را تنظيم كند. پس در نهايت ، ما به اين مى رسيم كه جامعه سالمِ مورد نظر اسلام چه بود. اگر بخواهيم در سطح كلان به آن برسيم ، اين يك نظام فكرى است ، ولى بايد ديد كه آيا هدف مطلوب شما همين است ؟

  • نام منبع :
    مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3735
صفحه از 240
پرینت  ارسال به