13
مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)

موجب افتادن پيچ سست مى شود و اين خود موجب مى شود تا اتصال چرخ به بدنه خودرو سست تر شود و لذا ارتعاشاتش بيشتر شود . فزونى ارتعاشات ، باعث سست شدن پيچ هاى ديگر و افتادنشان مى گردد . افتادن پيچ ها همان ، و در رفتن چرخ و بروز حادثه همان .
در نهايت ليتل مى گويد : مكانيزم علّى عبارت است از رشته اى از حوادث كه خود محكوم نظمى قانون وارند و از مبيِّن شروع مى شوند و به مبيَّن ختم مى شوند . ۱
بنابر آن چه گفته شد ، مهم اين است كه حلقه هاى واسطه و حوادثى كه ميان دو متغيّر به كار رفته در حديث تبيين گردد . براى نمونه ، در حديثى از امام على عليه السلام مى خوانيم «الظلم يزلّ القدم ويسلب النعم ويهلك الامم» . از اين حديث گزاره اى جامعه شناختى به دست مى آيد و آن اين كه «ظلم ، عامل از هم گسيختگى نظم امت ها و جوامع است» .براساس اين رويكرد ، كار جامعه شناسى اين است كه رابطه متغير مستقل (ظلم) را با متغيّر وابسته (هلاكت امت ها) توضيح دهد و بيان كند كه چه رشته حوادثى ميان اين دو متغيّر وجود دارد و چگونه ظلم به هلاكت ملت ها مى انجامد . بنابراين خدمت جامعه شناختى ، توضيح مكانيسم علّى ميان آن دو متغير با ادبيات جامعه شناختى است .

د) رويكرد تأييدى

مقصود از اين رويكرد اين است كه براى جا انداختن يك پديده اى اجتماعى يا پرهيز دادن مؤمنان از آسيبى اجتماعى ، از معارف حديثى ، بشارت ها و انذارهاى آن بهره گرفته مى شود ، ولى براى اين كه مخاطبان به ويژه قشر جوان و روشنفكر توجّه بيشترى به آن معارف پيدا كنند ، از يافته ها و پژوهش هاى جامعه شناختى هم در تأييد و تثبيت آن مطالب استفاده شود .
روش تأييدى كه رواج بسيارى يافته ، بيشتر جنبه اقناعى داشته و در محيط هاى تبليغى و ترويجى كاربرد دارد و زمينه را براى پذيرش مردم فراهم مى سازد ، اما به لحاظ علمى نارسايى هاى فراوانى در آن به چشم مى خورد ، از جمله اين كه در اين تأييدگيرى ، معمولاً يك سويه نگرى شده و به تمام رويكرد و مكاتب موجود در جامعه شناسى توجه كافى نمى شود و گاه سخن يك جامعه شناس ، از سر غفلت ديدگاه جامعه شناسى تلقى مى شود .

1.. ن .ك : تبيين در علوم اجتماعى ، ص۲ ـ ۲۳ .


مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)
12

مثال سرقت به عنوان يك كجروى در قلمرو پژوهش جامعه شناسى كجروى و آسيب شناسى اجتماعى قرار مى گيرد ، علل و زمينه هاى گرايش به آن براى شده و تأثير سرقت در روابط اجتماعى مردم تبيين مى گردد . همين مطالعه دقيقا در احاديث هم صورت مى گيرد ، اما با داشتن پرسش ها و محورهاى مشترك . سپس هنگامى كه مطالعات هر دو حوزه تكميل شد ، در پايان كار ، پژوهشى مقايسه اى صورت مى گيرد تا مشخص شود علل روى آورى به سرقت در احاديث و نيز در جامعه شناسى چه معرفى شده است . چه بسا در بسيارى از موارد ، به علت هاى مشتركى برخورد نماييم و پاره اى موارد هم كه نقاط متمايزى دارد ، مشخص شود . پس در اين رويكرد ، نخست پرسش هايى مشخص در برابر دو حوزه قرار مى گيرد و در گام بعد ، پاسخ ها با يكديگر مقايسه و تطبيق داده مى شود . فايده اين نوع بررسى ، حفظ استقلال دو رشته علمى است كه تنها نتايج و محصول كار با يكديگر تطبيق داده شده ، از خلط مفاهيم و كاربرد نابه جاى آن ها در هر حوزه اى پرهيز مى گردد .

ج) رويكرد خدمت رسانى و تبيين گرى

رويكرد بعدى ، از نوع خدمتگزارى جامعه شناسى براى توضيح و تبيين گزاره هاى احاديث اجتماعى است . در اين رويكرد ، گزاره هاى اجتماعى در يك موضوع از احاديث استخراج مى شود و سپس با نظامى كه از خود احاديث برداشت مى شود ، دسته بندى صورت مى گيرد و آن گاه روابط ميان متغيرهايى كه در احاديث به كار رفته ، به واسطه مفاهيم ، يافته ها و تحليل هاى جامعه شناسى تبيين مى شود . در اين رويكرد ، جامعه شناسى بايد حلقه هاى واسط و مفقودى را كه در احاديث ميان متغيرها وجود دارد ، با نظمى منطقى و گويا توضيح دهد . دانيل ليتل دراين باره در كتاب تبيين در علوم اجتماعى مى گويد : «مكانيسم علّى هنگامى رخ مى دهد كه مشخص شود چگونه C علت است از براى E و سلسله حوادثى كه ميان آن دو وجود دارند كدام اند . او مثال مى زند كه فرض كنيم پيچ يكى از چرخ هاى خودرو سست است و پس از چند كيلومتر حركت ، چرخ مى لغزد و از جا درمى آيد . يقين علت اين حادثه سستى پيچ است ، اما براى تثبيت همين امر ، بايد حوادثى را بازسازى كنيم كه خودرو را از داشتن پيچ سست به حالت بى چرخى رسانده است . قاعدتا چنين بايد گفت : ارتعاشات چرخ متحرك ،

  • نام منبع :
    مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3358
صفحه از 240
پرینت  ارسال به