9
مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)

بوده است و عمده پژوهش ها در طرح نظرى آن متوقف گشته است . به نظر مى رسد اگر چند پژوهش ميدانى با نگرش به آموزه هاى دينى صورت مى گرفت و تئورى برگرفته از آيات و روايات ، با تئورى هاى رايج در جامعه شناسى در ميزان حل مشكلات اجتماعى مقايسه مى شد ، تا حدودى گامى به جلو بود . ما در اين طرح ، بحث را از كليت دين به روايات تنزّل داده ايم تا ضمن جزئى تر كردن موضوع ، به ديدگاه هاى مشخص ترى دست يابيم .
هنگامى كه احاديث اسلامى را مطالعه مى كنيم ، به گزاره هايى عام و توصيفى در مورد پديده هاى جمعى برمى خوريم كه رابطه ميان دو متغيّر را توصيف مى كند و دقيقا در همان موضوعات ، گزاره هايى در جامعه شناسى به چشم مى خورد . در اين جا اين سؤال رخ مى نمايد كه آيا ميان اين دو نوع گزاره ، رابطه اى وجود دارد يا نه ، و اگر پاسخ مثبت است ، چه روابط و مناسباتى ميان آن دو برقرار است؟
پيش از هرگونه اظهارنظر ، بررسى واژگان كليدى بحث ضرورى است تا ماهيت بحث بهتر روشن گردد .

۱ . جامعه شناسى

نخستين مفهوم اساسى بحث ، تعريف جامعه شناسى است . براى جامعه شناسى تعريف هاى بسيارى از منظرهاى مختلف ارائه شده كه مى توان آن ها را در سه دسته جاى داد :
اول ، تعاريف كل گرا . در اين تعاريف ، جامعه به سان كلّى داراى اجزا نگريسته شده كه به نوعى وحدت مى رسد . اگوست كنت ، جامعه شناسى را علمِ به قوانين پديده هاى اجتماعىِ پيچيده اى مى داند كه به صورت مجموعه اى واحد درآمده و از سير كلّى مراحل سه گانه (ربّانى ، فلسفى و علمى) برخوردار است .
دوم ، تعاريف جزءگرا . جورج زيمل مى گويد : جامعه شناسى علمى است كه به صورت پديده هاى اجتماعى مى پردازد ، رابرنسون آن را مطالعه علمىِ جامعه انسانى و رفتار اجتماعى مى داند و از نظر جامعه شناسى بررسى علمى الگوهاى تعامل اجتماعى است .
سوم ، تعاريف تميستيك . اين تعاريف بر روى موضوع خاصى از واقعيت هاى اجتماعى تأكيد كرده و كار جامعه شناس را مطالعه اين موضوعات مى داند . ۱

1.. مبانى جامعه شناسى اسلامى ، ص۱۷ .


مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)
8

علاقه مندان مى شود . در اين سلسله مصاحبه ها ، دوستان عزيزى شركت داشتند كه با طرح سؤالات خويش بر غناى بحث افزودند . لذا در اين جا جا دارد از زحمات آقايان مير صالح حسينى ، حسين زاده ، يعقوبى و رمضان نرگسى ، كمال تقدير و تشكر را داشته باشم .
در پايان ، از همه اساتيد بزرگوارى كه در جلسات مصاحبه شركت كرده و انديشه خود را تبيين فرمودند ، كمال امتنان و تشكر داريم . نيز از تمامى ارباب قلم و انديشه در حوزه علوم اجتماعى كه اين مجموعه را مطالعه مى نمايند تقاضامنديم ما را با پيشنهادها و انتقادهاى ارزشمند علمى خويش ، به منظور تصحيح و تكميل مباحث عنوان شده يارى كنند .

مناسبات جامعه شناسى و احاديث اجتماعى

جامعه شناسى علم جوانى است ، ولى به سرعت توانسته در عرصه هاى گوناگون زندگى اجتماعى بشر نقش آفرينى كند و علل و پيامدهاى اجتماعىِ پديده هاى جمعى را تبيين نمايد ؛ البته نبايد از نظر دور داشت كه خاستگاه اصلى اين علم ، تغيير جوامع از دوره سنتى به دوره مدرن بوده است . از اين دوره بود كه به «اجتماع مردم» به عنوان متغيرى مستقل و تأثيرگذار در تحولات و تغييرات توجه شد . ۱
جامعه شناسى در بدو پيدايش ، به مطالعه نيروهاى اجتماعى تأثيرگذار بر روابط اجتماعى مردم علاقه نشان داد و نخستين جامعه شناسان ، دين و آموزه هاى آن را به سان يكى از مهم ترين منابع الهام بخش هنجارها و زيرساخت هاى رفتارهاى انسانى مورد مطالعه و پژوهش قرار دادند تا آن جا كه ماكس وبر دين را عامل شكل گيرى سرمايه دارى نوين عنوان كرد .
در چند دهه اخير ، جامعه شناسان مسلمان نيز از «جامعه شناسى اسلامى» يا «علم الاجتماع الاسلامى» سخن به ميان آوردند و كتاب ها و مقالاتى متعدد ، با رويكردهايى متفاوت در اين زمينه تدوين شد . آيات و روايات اجتماعى كه به قوانين عام جوامع نظر داشت ، منشأ بروز چنين انديشه اى از سوى آن متفكران به شمار مى آمد .
به زعم چنين تلاش هاى ارزنده اى ، هنوز در آغاز راه هستيم . شايد مشكل اساسى دراين باره ، فقدان پژوهش اجتماعى در موضوع هاى جزئى و معطوف به مشكلات معاصر

1.. گفتنى است كه پيش از پيدايش جامعه شناسى نوين ، انديشه هاى اجتماعى فراوانى از سوى فيلسوفان و انديشمندان اسلامى وجود داشته است .

  • نام منبع :
    مناسبات جامعه شناسي و حديث (مجموعه بحث ها و گفتگوها)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4039
صفحه از 240
پرینت  ارسال به