59
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

می‌زیسته۱ و در آن شهر فعالیت‌های کلامی خویش را پیگیری می‌کرده است.

ابوجعفر یقطینی در مسائل كلامی تحت تأثیر تعالیم هشام‌‌بن‌ حكم و همچنین استاد خویش، یونس‌‌بن ‌عبدالرحمان قرار داشته است؛ از وی با تعبیر یونسی یاد کرده‌اند.۲ محمدبن ‌عیسی‌‌بن ‌عبید در میان هشام‌گرایان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است تا جایی‌که فضل‌‌بن‌ شاذان نیشابوری - میراث‌‌دار برجسته خط فکری هشام‌‌بن ‌حکم - وی را ستایش کرده، ۳ درباره‌اش می‌گفت: «لیس فی اقرانه مثله».۴ محمدبن‌ عیسیٰ یقطینی در دفاع از اسلاف فکری خود بسیار فعال بوده و از این رو در تمجید و دفاع از هشام‌‌بن‌ حکم۵ و یونس‌‌بن ‌عبدالرحمان۶ اخباری را انتشار داده است. همچنین او در نقد اندیشه زرارة ‌‌بن اعین - اندیشمند برجسته امامی كه جریان مقابل جریان هشام‌‌بن ‌حكم را رهبری می‌كرد - روایاتی را نقل كرده است.۷ یقطینی به شدت با جریان غالیان مخالفت داشته و در نكوهش رهبران این جریان، احادیث قابل توجهی را گزارش نموده است.۸ او همانند استادش یونس‌‌بن ‌عبدالرحمان با واقفیان نیز مخالفت می‌ورزیده است و در نقد دیدگاه آنان کتابی به نام الواضح المکشوف فی الرد علی اهل الوقوف تألیف کرده است.۹

یکی دیگر از متکلمانِ بنام آل یقطین، حسن‌‌بن ‌علی‌‌بن ‌یقطین - از اصحاب امام کاظم علیه السلام، امام رضا علیه السلام و امام جواد علیه السلام - ۱۰ می‌باشد که رجال‌‌شناسان امامیه از او با

1.. ابن‌ندیم، الفهرست، ص۲۷۸.

2.. شیخ طوسی، رجال، ص۳۹۱.

3.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۱۷.

4.. همان.

5.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۵۴۲، ۵۴۴-۵۴۶.

6.. همان، ص۷۷۹، ۷۸۰، ۷۸۱، ۷۸۲، ۷۸۳، ۷۸۹.

7.. همان، ج۱، ص۳۵۷، ۳۶۴، ج۲، ص۵۰۹.

8.. همان، ج۲ ص۴۸۹، ۵۸۴، ۵۸۶- ۵۸۷، ۷۰۲، ۷۷۵، ۸۰۷- ۸۰۸، ۸۱۱.

9.. نجاشی، رجال، ص۳۳۴.

10.. کلینی، الکافی، ج۶، ص۴۳۴؛ نجاشی، رجال، ص۴۵.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
58

نقل كرده است.۱ طبق برخی گزارش‌ها، وی در ملاقات‌های یونس با امام رضا علیه السلام همواره ملازم استادش بوده است.۲ همو در سال ۱۹۹ قمری به همراه یونس‌‌بن‌ عبدالرحمان و سایر آل یقطین، خدمت امام رضا علیه السلام رسیده و در حضور یونس از اتهامات اصحاب امامیه نسبت به جریان كلامی هشام‌‌بن ‌حكم، نزد امام علیه السلام گله‌گزاری کرده است؛۳ همچنین در آن ملاقات، یقطینی و هشام مشرقی بر انطباق دیدگاه‌های خود با آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام تأکید ‌ورزیده‌اند.۴

جعفر یقطینی مانند استادش یونس‌‌بن‌ عبدالرحمان با خط فكری غالیان رابطه خوبی نداشت و اخباری را در نكوهش كسانی مانند ابوالخطاب و مغیرة‌‌بن سعید نشر می‌داد.۵ باید افزود که امروزه، دیدگاه‌های کلامیِ زیادی از یقطینی در منابع یافت نمی‌شود.

ابوجعفر محمد‌‌بن ‌عیسی‌‌بن ‌عبید - از اصحاب امام رضا علیه السلام، امام جواد علیه السلام، امام هادی علیه السلام و امام عسکری علیه السلام - ۶ برادر کهتر جعفربن ‌عیسیٰ یقطینی نیز در شمار شاگردان نامور یونس‌‌بن ‌عبدالرحمان قرار داشته است.۷ او در محله سوق العطش۸ بغداد

1.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۷۹.

2.. همان، ص۷۸۱-۷۸۲، ۷۸۹.

3.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۸۹.

4.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۹۰.

5.. همان، ص۴۸۹، ۸۲۹.

6.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۱۱۹-۱۲۰.

7.. نک: کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۰، ۴۲، ۵۷- ۵۸، ۷۰، ۳۸۸؛ شیخ صدوق، التوحید، ص۹۳، ۱۳۸، ۳۱۲، ۳۲۹، ۳۵۴.

8.. نجاشی، رجال، ص۳۳۴.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9829
صفحه از 478
پرینت  ارسال به