مخالفت‌هایی از سوی سایر گروه‌های فکری روبه‌‌رو بوده است. مخالفان خط فکری هشامبن حکم در بصره را می‌توان در دو طیف دسته بندی کرد:
الف. معتزلیان: یکی از مخالفان سرسخت هشام‌‌گرایان در بصره، گروه فکری معتزله بوده است. معتزلیان هماره با جریان‌های اصیل امامیه به ویژه با پیروان هشامبن حكم در ستیز بوده‌اند. آغاز و شاید اوج درگیری‌های معتزله با امامیه، به عصر مدرسه كلامی كوفه باز می‌گردد. در کوفه، متكلمان امامی به شدت با معتزلیان درگیری داشته و در برابر انتشار افکار اعتزالی ایستادگی می‌کردند. آنان علاوه بر مناظرات رو در رو، آثاری نیز در نقد اندیشه اعتزالی تألیف کرده بودند كه كتاب الرد على المعتزلة وطلحة و الزبیر۱ و الرد على المعتزلة هشامبن حكم، ۲ كتاب الرد علی المعتزله محمد‌بن نعمان معروف به مؤمن الطاق از آن جمله‌اند.۳ گفته شده اصحاب امامیه در بصره - در نیمه اول سده دوم هجری - نیز کم و بیش با معتزلیان کشمکش داشته‌اند.۴ با توجه به سابقه درگیری امامیه و معتزله باید گفت نزاع آنان در بصره به عنوان خاستگاه اصلی معتزله، با فعالیت جریان فکری پیرو هشام به عنوان - یكی از شاخص‌ترین جریان‌های فكری امامیه - نیز تداوم پیدا كرد. همان‌گونه که اشاره شد متكلمان هشام‌‌گرا در بصره، مناظرات و گفت‌‌وگو‌های فراوانی را با اندیشمندان معتزلی انجام دادند، كه مناظرات علیبن اسماعیل میثمی و حكم‌بن هشامبن حكم با معتزلیان بصره قابل توجه می‌باشد.۵
1.. آقای دکتر سوری احتمال داده‌اند که عنوان معتزله در این اثر، همان اعتزال کنندگان از بیعت با امام علی علیه السلام می‌باشند نه پیروان مکتب کلامی اعتزال، که این احتمال در خور تأمل است.
2.. نجاشی، رجال، ص۴۳۳.
3.. ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۵۵۳.
4.. ابن‌شهرآشوب، متشابه القرآن، ج۱، ص۲۰۰.
5.. نجاشی، رجال، ص۱۳۶؛ ابن‌حجر، لسان المیزان، ج۴، ص۲۶۵.
