193
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

می‌رود او در زندان با آن حضرت مرتبط بوده است. چه آنکه برخی دیگر از اصحاب نیز امام کاظم علیه السلام را در بصره - در دوران حبس‌ او - ملاقات کرده‌ بودند.۱ منابع از فعالیت‌های کلامی و همچنین از ارتباط نوفلی با شاگردان دیگر هشام‌بن حکم در بصره، اطلاعی به دست نمی‌دهند. گمان می‌رود وی با شاگردان هشام‌بن حکم مانند علی‌بن اسماعیل میثمی و حکم‌بن هشام‌بن حکم که در بصره ساکن شده بودند، ۲ ارتباط داشته است. همچنین می‌دانیم که نوفلی در بصره با برخی اصحاب سرشناس امامیه در ارتباط بوده است. یكی از این افراد، حماد‌بن عیسیٰ جهنی (د. ۲۰۹ق) کوفی - ساکن بصره - ۳ است.۴ حماد‌بن عیسیٰ فردی دانا به مسائل کلامی بوده است. همو کتابی به نام مسائل التلمیذ در موضوعات گوناگون از جمله مباحث کلامی تألیف کرده بود که اصل این اثر، پرسش‌های او از حضرت امام صادق علیه السلام و پاسخ‌های آن حضرت بوده است.۵ البته چیزی از ارتباط کلامی نوفلی با حماد‌بن عیسیٰ به صراحت گزارش نشده است.

گفتنی است که محمد‌بن سلیمان نوفلی تا حوالی سال ۲۰۰ قمری در بصره بوده۶ و در آنجا بیشتر به نقل وقایع تاریخی صدر اسلام و حوادث روزگار خویش، به ویژه اخبار علویان و عباسیان اهتمام ‌ورزیده است. گمان می‌رود او پس از ماجرای محنت بار شاگردان هشام‌بن حکم در بغداد و زندانی شدن وی در آن شهر،

1.. یاسین ضریر زیات بصری امام کاظم علیه السلام را در بصره دیدار کرده و حتی از آن حضرت حدیث شنیده است. (نجاشی، رجال، ص۴۵۳).

2.. همان، ص۱۳۶، ۲۵۱.

3.. ابومحمد حماد‌بن عیسیٰ جهنی از - اصحاب امام صادق علیه السلام، امام کاظم علیه السلام، امام رضا علیه السلام و امام جواد‌ علیه السلام می‌باشد - او اصالتاً اهل کوفه بوده و در بصره سکونت داشته است. (همان، ص۱۴۲).

4.. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۵۶.

5.. نجاشی، رجال، ص۱۴۳.

6.. او اخبار مربوط به قیام ابوالسرایا در سال ۱۹۹قمری را گزارش کرده است. (ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۳۴۴).


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
192

محمد‌بن سلیمان نوفلی پس از مدتی از زندان هارون در بغداد آزاد گردید. در منابع از دلایل و چگونگی آزاد شدن وی چیزی ذکر نشده است. بعید نمی‌نماید که روابط خاندانی او با بنی‌‌عباس در آزادی وی ‌تأثیرگذار بوده است. به نظر می‌رسد نوفلی بلافاصله بغداد را به مقصد زادگاهش بصره ترک گفته است. گزارش‌ها حکایت از آن دارند که او قبل از ۱۸۳ قمری هنگام زندانی بودن امام کاظم علیه السلام۱ در بصره، در آن شهر حضور داشته است.۲ همچنین گزارش شده برخی به سبب اعتقاد وی به امامت موسیٰ‌بن جعفر‌ علیه السلام، نزد عیسی‌بن جعفر عباسی - امیر بصره - از او سعایت کردند.۳ البته نوفلی دوستانی را در دارالاماره بصره داشت، آنان مانع می‌شدند که او مورد غضب امیر عباسی قرار بگیرد.۴

باید افزود که هر چند منابع درباره دیدار نوفلی با امام کاظم علیه السلام در بصره ساکت هستند، اما با توجه به نفوذی که وی در میان نزدیکان حاکم بصره داشته، گمان

1.. امام کاظم علیه السلام به دستور هارون الرشید عباسی از مدینه به بصره آورده شد و در سال ۱۸۳قمری به مدت یک سال در بصره زندانی بوده است، آنگاه به بغداد برده می‌شود و در آنجا زندانی گردید. (شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۸۲-۸۳).

2.. همان، ج۱، ص۸۳.

3.. همان.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9889
صفحه از 478
پرینت  ارسال به