بغداد از یونس‌‌بن عبدالرحمان و ابن ابیعمیر، روایات بغدادی‌ها را فرا گرفته، در قم منتشر کرد. او حتیٰ به عنوان «تلمیذ یونس‌‌بن عبدالرحمان» شناخته می‌شده است.۱ عبدالعزیزبن مهتدی اشعری - از هواداران یونس - نیز در قم فعالیت حدیثی داشته و مشایخ قمی مانند احمد اشعری و محمدبن خالد برقی از او بهره برده‌اند.۲
نكته دیگر آن است كه قمی‌ها از طریق كوفی‌های دانش‌آموخته در بغداد مانند حسن‌‌بن فضال (د.۲۲۴ق) و محمدبن حسین‌‌بن ابی‌الخطاب (د.۲۶۲ق) نیز به حدیث بغدادیان دست پیدا كرده بودند.۳ همچنین گاهی آثار مشایخ حدیث‌گرای بغداد به وسیله محدثان قمی به نسل‌های بعدی بغداد منتقل شده است.۴
خراسان و ماوراءالنهر
حدیث بغدادیان به دو منطقه خراسان و ماوراءالنهر در شرق اسلامی نیز منتقل شد. در این خصوص نقش فضل‌‌بن شاذان، بارز و غیر قابل انكار است. او با بهره‌گیری از مشایخ بغدادی مانند ابن ابیعمیر و یونس‌‌بن عبدالرحمان، به غنی‌سازی كانون حدیثی و كلامی خراسان كمک شایانی نمود.۵ تقریباً در اواخر نیمه اول سده سوم، علاوه بر محدثان خراسانی، محدثان ماوراءالنهری نیز با سفر به بغداد، به جمع
1.. شیخ طوسی، رجال، ص۳۵۳.
2.. همان، ص۴۳۵.
3.. نجاشی، رجال، ص۸۹، ۱۰۷، ۱۵۲، ۱۵۸، ۱۸۳، ۲۰۱، ۲۰۴، ۴۲۵، ۴۵۲، ... .
4.. برای نمونه: كسانی مانند صفار، سعدبن عبداللّه اشعری، ابن‌ماجیلویه و محمدبن احمدبن یحییٰ كتاب آداب امیرالمؤمنین علیه السلام مشهور به حدیث الاربعمائه نوشته قاسم‌‌بن یحییٰ راشدی را از محمدبن عیسیٰ یقطینی اخذ كردند و در قم انتشار دادند. (راشدی، آداب امیرالمؤمنین، ص۲۹) و یا فهرست‌نگاران بغدادی در قرن پنجم نیز از طریق ابراهیم‌‌بن هاشم، آثار ابن ابیعمیر را شناسانده‌‌اند. (شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۱۸- ۲۱۹).
5.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۳۱۹ .
