عائشی بصری

1.. ابن‌معتز، طبقات شعراء المحدثین، ص۳۰۵.

2.. نجاشی، رجال، ص۲۴۳.

3.. همان، ص۳۱۰.

4.. همان، ص۲۶۴.

1.. ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۳، ص۳۴۱.

2.. گفته شده پس از آنکه مأمون عباسی حضرت رضا علیه السلام را به عنوان ولیعهد خویش مطرح کرد، خیلی از شعرا به خدمت مأمون رسیده و آن حضرت را مدح کرده و صله‌ها دریافت کردند. اما ابونواس دربارۀ این رویداد شعری نگفت. مأمون عباسی به ابونواس گفت تو که سرشناس‌ترین شاعر روزگار ما هستی چرا دربارۀ امام رضا علیه السلام شعری نگفته‌ای؟ که ابونواس در پاسخش این‌چنین سرود:
قیل لی أنت أوحد طرا فی فنون من الكلام النبیه
به من گفته‌اند كه تو از جمیع افراد مردم در فنّ سخنورى ممتازتر و نكته سنج‌‌ترى.
لك من جوهر الكلام بدیع یثمر الدر فی یدی مجتنیه
تراست از سخن و كلام هر چه شگفت‌‌تر و در خور تحسین‌‌تر، و تعجب‌‌آورتر كه براى شنونده آن چونان درى است كه بدست آورده است.
فعلى ما تركت مدح ابن موسى والخصال التی تجمعن فیه
پس چرا مدح علىّ‌بن موسى را ترک كرده اى و از صفات ممتازى كه در او جمع است چیزى نمی‌‌گویى
قلت لا أهتدی لمدح امام كان جبرئیل خادما لأبیه
در پاسخ گفتم لایق آن نیستم كه مدح امامى گویم که جبرئیل خادم پدرش بوده است.
همچنین ابونواس در تمجید حضرت رضا علیه السلام ابیاتی را خواند که آن حضرت فرمود: کسی تا به حال این‌چنین دربارۀ ما نسروده بود. سپس هدایای قابل توجهی به وی داد. (شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۱۵۵) متن آن شعر این‌چنین است:
مطهرون نقیات ثیابهم تجری الصلاة أینما ذكروا
شمایید كه دامن‌‌تان از هر گناه و آلودگى پاک و مطهّر است و درود و سلام و صلوات بر ایشان است، هر گاه ذكرشان به میان آید.
من لم یكن علویا حین تنسبه فما له قدیم الدهر مفتخر
هر آن كس را كه تبارش را یاد می‌‌كنى چنانچه علوى نباشد، در قدیم الأیام براى او افتخارى نبوده است.
فاللّه لما برئ خلقا فأتقنه صفاكم واصطفاكم أیها البشر
خداوند هنگامى كه بندگانش را آفرید، با چنین اتقان و نظم از میان همۀ مخلوقاتش خاندان شما را برگزید و در میان همه، شما را انتخاب كرد.
فأنتم الملا الاعلى وعندكم علم الكتاب وجاءت به السور
اى مردمان ! شمایید آن ملأ اعلى، و نزد شما است علم كتاب خدا و آنچه از سوره‌ها آمده است.
و در جای دیگر نیز دربارۀ آن حضرت چنین سروده است:
إذا أبصرتك العین من بعد غایة وعارض فیك الشك أثبتك القلب
چون چشمی تو را از دور ببیند، و تو را نشناسد و شک كند، محبّت قلب شک را بر طرف سازد.
ولو أن قوماً أمموك لقادهم نسیمك حتى یستدل بك الركب.
چنانچه مردمى تو را امام دانند، همانا از آن راه كه تو میگذرى بوى خوش تو در آن راه هادى پیروان خواهد بود. (شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۱۵۶).

3.. هر چند این اشعار ابونواس در دیوان ابی‌‌نواس که امروزه در دست ماست وجود ندارد. اما به گفته ابن ابی‌الحدید معتزلی برخی‌ها بسیاری از اشعار ابونواس را به دلایل ذوقی از دیوانش حذف کرده‌اند.(ابن ‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۰، ص۱۲۸) لذا نمی‌توان دیوان فعلی ابونواس را کتابی جامع تلقی کرد.