301
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

اتفاق مسلمین مخالفت شده و هدم قواعد دین پیش می‌آید»۱!!!

امروزه نیز کورکورانه از آن مبانی نادرست دفاع می‌شود؛ نمونه‌اش محمد‌بن صالح العثیمین است که درباره اعتراض حضرت زهرا علیها السلام به ابوبکر، زبان به توهین و جسارت نسبت به حضرت صدیقه طاهره علیها السلام می‌گشاید.۲

اهمیت تاریخ‌‌نگاری نزد شیعیان

شیعیان در عرصه تاریخ‌‌نگاری هماره پیشگام بوده‌اند و زمان تاریخ‌نگاری آنان تقریباً به سده اول هجری باز می‌گردد. از نگاشته‌های تاریخی این سده می‌توان به کتاب مقتل الحسین اصبغ‌بن نباته و کتاب سلیم‌بن قیس اشاره کرد۳ که حتیٰ برخی پژوهشگران غیر شیعی نیز کتاب سلیم‌بن قیس را از نخستین آثار تألیفی تاریخ اسلام برشمرده‌اند.۴

در سده دوم نیز شیعیان همانند جریان‌های فکری دیگر با شتاب بیشتری در عرصه تاریخ‌نگاری ظاهر شدند. در این عصر علاوه بر تاریخ‌نگارانی چون محمد‌بن اسحاق و ابومخنف لوط‌بن یحییٰ ازدی که به نوعی، به جریان عمومی تشیع تعلق داشتند، برخی اصحاب نزدیک ائمه علیهم السلام مانند جابر‌بن یزید جعفی، ۵ معروف‌بن خربوذ۶ و هشام‌بن محمد‌بن سائب کلبی۷ نیز به تاریخ‌‌نگاری توجه نشان

1.. آمدی، غایة المرام فی علم الکلام، ص۳۲۱.

2.. او می‌گوید: «اللّهم اعف عنها، والا فان ابابکر ما استند الی رای، و انما استند الی نص، و کان علیها ان تقبل قول النبی علیه الصلاة و السلام (لا نورث ما ترکنا صدقه) و لکن عند المخاصمه لا یبقی للانسان عقل یدرک به مایقول او ما یفعل او ما یتصرف فیه، فنسال اللّه آن یعفو عنها عن هجرتها خلیفه رسول اللّه‌ صلی الله علیه و اله» العثیمین، التعلیق علی صحیح مسلم، ج۹، ص۷۸.

3.. نجاشی، رجال، ص۸.

4.. ضیف، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۴۵۳.

5.. نجاشی، رجال، ص۱۲۸-۱۲۹.

6.. دربارۀ معروف‌بن خربوذ گفته‌اند: «کان اخباریا علامه» (ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ج۲، ص۲۰۰).

7.. نجاشی، رجال، ص۴۳۴.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
300

بدی‌های خلفای نخستین هیچ ابایی نداشته است۱ و لذا مخالفان، دیگران را به عدم همنشینی با وی سفارش می‌کردند.۲ از همین رو است که تاریخ‌‌نگار مشهوری چون محمد‌بن جریر طبری جرئت افشای برخی وقایع تاریخی را نداشته است. همو درباره مکاتبات محمد بن ‌ابی‌بکر با معاویه گفته است: «مکاتبات جرت بینهما كرهت ذكرها لما فیه مما لا یحتمل سماعها العامه».۳

فشرده سخن اینکه مخالفان تشیع با این اقدامات ناصواب، بسیاری از واقعیات تاریخی را نادیده گرفته و به حاشیه رانده و در مقابل با بهره‌گیری پاره‌ای گزارش‌‌های ناقص و تحریف شده، دستگاه کلامی و عقیدتی پی‌ریزی کرده و آنگاه با ادعای اجماع و اتفاق مسلمین، به اصول و قواعد آن دستگاه کلامی پای‌‌بند شدند. شگفت آنکه در سده‌های بعدی، برخی عالمان آنها، این مبانی عقیدتی را بی‌هیچ اشکالی پذیرفته و متعصبانه از آن دفاع می‌کردند. در این باره می‌توان به سخن جمال‌‌الدین بحرق یمنی شافعی اشاره کرد که گفته است:

«اگر هزار آیه و هزار حدیث متواتر از رسول خدا صلی الله علیه و اله در جانشینی حضرت علی علیه السلام وارد شده بود و در مقابلش اجماع برخلاف آن منعقد گردیده باشد، باید آن نصوص را بر نسخ حمل کرد!!!».۴

و یا سیف‌‌الدین آمدی از متکلمان بنام اشاعره، درباره معنای لفظ مولی می‌گوید:

«لفظ مولی را نمی‌توان به معنای اولی دانست و اصلاً در لغت چنین معنایی وارد نشده است و اگر هم در لغت چنین احتمالی برود، نمی‌توان کلام رسول خدا صلی الله علیه و اله را بر آن حمل کرد. چرا که در این صورت با اجماع و

1.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۳۴.

2.. گفته‌اند «واحذروا إبراهیم‌بن أبی‌‌یحیى لا تجالسوه» (عقیلی، الضعفاء، ج۱، ص۶۲).

3.. طبری، تاریخ الطبری، ج۳، ص۵۵۷.

4.. جمال‌‌الدین یمنی، الحسام المسلول علی منتقصی اصحاب الرسول، ص۱۶۵-۱۶۶.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9923
صفحه از 478
پرینت  ارسال به