295
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرده‌اند. به عنوان نمونه حریز‌بن عثمان - از محدثان سرشناس اهل سنت و از راویان بخاری -‌، به اسنادش نقل کرده که پیامبر صلی الله علیه و اله هنگام رحلتش وصیت کرد دست علی‌بن ابی‌‌طالب علیه السلام را قطع نمایند.۱ همو حدیث منزلت را به «أنت منى بمنزلة قارون من موسى» تحریف کرده بود.۲

ناگفته نماند که تاریخ‌‌سازان خلافت خواه، به شیوه‌های مختلف سعی داشتند، گزارش‌های ساختگی خویش را در میان جامعه نهادینه کنند، به عنوان نمونه ابوعمرو عامر‌بن شراحیل شعبی (م.۱۰۵ق) تاریخ‌نگار و عالم مشهور امویان، ۳ همو که در دربار مروانیان حضور داشت۴و بدترین اتهامات را متوجه شیعیان ساخته است، ۵ قسم یاد می‌کرد! که علی‌بن ابی‌‌طالب علیه السلام تا لحظه مرگ از قرآن چیزی حفظ نبود!!!۶ باید افزود که این تاریخ‌سازی‌ها در سده‌‌های بعدی نیز تداوم داشته است.۷ مثلاً ابومعین نسفی (م.۵۰۸ق) از متکلمان ماتریدی می‌نویسد؛ که امام علی علیه السلام در سقیفه حضور

1.. ابن‌ ابی‌‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۰.

2.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۶۲.

3.. ابن عبدالبر از او با تعابیری چون «امام جلیل» یاد کرده است. (ابن عبدالبر، جامع بیان العلم و فضله، ص۱۵۴).

4.. او آموزگار فرزندان عبدالملک‌بن مروان خلیفۀ اموی بوده است. (شیخ مفید، الفصول المختارة، ص۲۱۶) و از سوی عبدالملک نیز برای قیصر روم نامه برده است. (ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۷، ص۱۲۷). همچنین او را رفیق شب‌نشین حجاج‌بن یوسف ثقفی معرفی کرده‌اند. (شیخ مفید، الفصول المختارة، ص۲۱۶).

5.. ابن‌عبدربه، العقد الفرید، ج۲، ص۲۴۹-۲۵۰.

6..ابن قتیبه دینوری می‌نویسد: «الشعبی یحلف باللّه لقد دخل علی حفرته و ما حفظ القرآن». (ابن‌قتیبه، تأویل مشکل القرآن، ص۲۳۴) همچنین نک: (کنانی، القرطین، ج ‌۱، ص۱۵۸؛ حاکم نیشابوری، فضائل فاطمة الزهراء، ص۳۰؛ شیخ مفید، الفصول المختارة، ص۲۱۷). ابویوسف بسوی (م.۲۷۷ق) در این باره به اسنادش نوشته است: «الشعبی یحلف باللّه لقد دخل علی – حفرته - و ما قرا القرآن» (بسوی، المعرفة و التاریخ، ج۱، ص۴۸۳) این سخن سخیف شعبی موجب شده که برخی نویسندگان شیعی علیه وی موضع‌‌گیری کنند. نک: ابن فارس، الصاحبی فی فقه اللغة العربیة، ص۳۳۵.

7.. برای نمونه: ابو الحسن عبدالعزیز‌بن حارث تمیمی (م.۳۳۱ق) از بزرگان حنابله بغداد به راحتی جعل تاریخ می‌نمود و می‌گفت برای خاموش کردن مخالفان این کار را می‌کنم!!! (ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۶۲۴-۶۲۵).


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
294

بوده است که مخالفان تشیع، به ویژه هواداران خط فکری خلافت، توجه زیادی بدان نشان می‌دادند و می‌کوشیدند در راستای اهداف خویش با جعل تاریخ به نفع خود و همچنین علیه مخالفان، بعضی از واقعیات تاریخی را وارونه جلوه دهند. نقل دروغین نزد آنان امری غریب نبوده است. برای نمونه یحییٰ‌بن معین می‌گفت: «کدام محدث هست که از دروغگو (راوی) هزار حدیث نقل نکرده باشد!!!»۱ و یا اینکه شعبه‌بن حجاج بصری (م.۱۶۰ق) ملقب به «امیرالمؤمنین فی الحدیث»۲ در این باره می‌گوید: «هیچ کسی مانند من احادیث را بررسی نکرده است و سه چهارم از آنها دروغ می‌باشد».۳ گفته شده عوانه‌بن حکم کلبی (م.۱۵۸ق) از تاریخ‌نگاران دوران اموی که گرایش عثمانی داشته، اخباری را به نفع بنی‌‌امیه جعل می‌کرده است.۴ مخالفان در راستای دیدگاه سیاسی و کلامی خویش، در تأیید و یا تضعیف شخصیت‌های سرشناس آن روزگار، گزارش‌های خلاف واقع در جامعه منتشر می‌ساختند. تا جایی‌که معاویه به برخی صحابه و تابعین مأموریت داد که اخبار ناروایی را در ضدیت با امام علی علیه السلام جعل کنند، تا با آن گزارش‌ها زمینه‌‌های بغض و کینه از آن حضرت در جامعه فراهم گردد.۵

از این رو می‌بینیم که افرادی از محدثان و ناقلان گزارش‌های تاریخی، اخباری عجیب و غریب در تخطئه اهل بیت‌‌ علیهم السلام به ویژه در تضعیف و تنقیص شخصیت

1.. «وأی صاحب حدیث لا یكتب عن كذاب ألف حدیث» (ابن‌عدی، الکامل، ج۱، ص۱۲۴؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۶۷) همچنین اسماعیل‌بن ‌ابی‌اویس مدنی از مشایخ بخاری به صراحت می‌گفت: «ربما كنت أضع الحدیث لأهل المدینة إذا اختلفوا فی شئ فیما بینهم». (دارقطنی، سوالات البرقانی، ص۴۷-۴۸).

2.. ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۷، ص۲۰۲.

3.. «ما أعلم أحدا، فتش الحدیث كتفتیشی، وقفت على أن ثلاثة أرباعه كذب» (ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۷، ص۲۲۶).

4.. صفدی، نکت الهمیان، ص۲۰۷-۲۰۸.

5.. ابن‌ ابی‌‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۳.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9949
صفحه از 478
پرینت  ارسال به