داشته‌اند و متکلمان معتزلی در آن نواحی نیز کم و بیش فعال بوده‌اند.۱
حضور شیعیان و فعالیت جریان کلامی امامیه در عسکرمکرم
هر چند در پژوهش‌های جدید به جز شهر اهواز، از حضور شیعیان در منطقه خوزستان - در همسایگی بصره - سخنی به میان نیامده است؛ اما با جست‌‌وجو در میان منابع، می‌توان از وجود شیعیان در عسکرمکرم اطلاعاتی به دست آورد و حتیٰ با پی‌جویی بیشتر می‌توان خط کلامی امامیه در این شهر را نیز باز شناخت. منابع تاریخ‌نگاری از وجود تشیع، دست کم از نیمه اول سده سوم هجری در عسکرمکرم خبر می‌دهند.
بعضی گزارش‌ها حکایت از آن دارند که عبداللّه‌بن میمون از رهبران و پایه‌‌گذاران فرقه اسماعیلیه، مدتی را به عنوان عالم شیعی در عسکرمکرم و در محله ساباط ابی‌‌نوح آن شهر به سر می‌برده است، ۲ پس از آن که عقاید انحرافی وی آشکار شد، شیعیان عسکرمکرم پیش از معتزلیان علیه او شوریدند و به منزلش هجوم بردند و ابن میمون را از آن شهر متواری ساختند.۳ نجاشی از فارس‌بن حاتم‌بن ماهویه قزوینی - از اصحاب غالی و منحرف امام هادی علیه السلام - با تعبیر «نزیل العسکر» نام برده است.۴ همو کتابی به نام الرد علی الاسماعیلیه داشته است۵
1.. مثلاً گفته شده که ابواسحاق ابراهیم‌بن عباس بصری از متکلمان بزرگ بصری گاهی در شوشتر، گاهی در اهواز، گاهی در عسکرمکرم و گاهی ابله، گاهی در بصره تدریس می‌کرده و بسیاری از کلام‌‌آموزان بغدادی نیز برای فراگیری درس وی از بغداد به خوزستان و بصره می‌آمدند (قاضی عبدالجبار، فضل الاعتزال، ص۳۲۸).
2.. ابن‌ندیم، الفهرست، ص۲۳۸؛ نویری، نهایة الارب، ج۲۸، ص۷۰.
3.. نویری، نهایة الارب، ج۲۸، ص۷۰؛ ابن ندیم، الفهرست، ص۲۳۸با اندکی تغییر.
4.. نجاشی، رجال، ص۳۱۰.
5.. همان.
