213
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

در بصره داشته است.۱

پیروان بصری یونس تنها حضورشان به بصره منحصر نبوده ‌است، بلکه هواداران بصری یونس در بغداد نیز قابل پی‌جویی هستند. یکی از آن افراد عثمان‌بن رشید بصری است. در منابع هیچ‌‌گونه اطلاعی از حیات فردی، علمی و اجتماعی این شخصیت موجود نیست. تنها می‌دانیم که او در بغداد بوده و در محافل امامی آن شهر، به ویژه جلسات یونس‌بن عبدالرحمان شرکت می‌جسته است.۲ همو است که می‌گوید: گروهی از اصحاب امامیه به رهبری عیسی‌بن سلیمان، نامه‌ای مبنی بر پرداختن زکات به پیروان فکری یونس برای امام کاظم علیه السلام ارسال کردند که آن حضرت نیز در پاسخ نوشت: «بله به آنها زکات بپردازید؛ یونس نخستین کسی خواهد بود که دعوت علی (امام رضا علیه السلام) را اجابت می‌کند».۳ عثمان‌بن رشید بصری در ادامه می‌افزاید: من در مجلس یونس حضور داشتم، وقتی که او خبر شهادت امام کاظم علیه السلام را شنید، بلافاصله از امامت امام رضا علیه السلام اعلام حمایت کرد.۴

شخص دیگری از بصریان که به نظر می‌رسد در جرگه یاران یونس‌بن عبدالرحمان قرار داشته است، ابوجمیل بصری می‌باشد که در بغداد با یونس مراوده داشته است.۵ از ابوجمیل بصری آگاهی چندانی در دست نیست و تنها نقل یک گزارش قابل تأمل در موضوع فقه از یونس به جا مانده که در آن، اشاره‌ای نیز به اجتهادگرایی یونس کرده است.۶

1.. همان، ص۷۸۱-۷۸۲.

2.. همان، ص۷۸۳-۷۸۴.

3.. همان، ص۷۸۴.

4.. همان.

5.. کلینی، الکافی، ج۳، ص۴۰۷؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۱۲۵-۱۲۶؛ شیخ طوسی، الاستبصار، ج۴، ص۹۶.

6.. «محمد‌بن أحمد‌بن یحیى عن أحمد‌بن الحسن عن أبی‌‌سعید عن أبی‌‌جمیل البصری قال: كنت مع یونس‌بن عبدالرحمان ببغداد وأنا أمشی معه فی السوق ففتح صاحب الفقاع فقاعه فأصاب یونس فرأیته قد اغتنم لذلك حتى زالت الشمس فقلت له: ألا تصلی ؟ فقال: لیس أرید أن أصلی حتى أرجع إلى البیت واغسل هذا الخمر من ثوبی، قال فقلت له: هذا رأیك أو شئ رویته فقال: أخبرنی هشام‌بن الحكم أنه سأل أباعبداللّه علیه السلام عن الفقاع ؟ فقال: لا تشربه فإنه خمر مجهول وإذا أصاب ثوبك فاغسله» (شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۱۲۵-۱۲۶؛ شیخ طوسی، الاستبصار، ج۴، ص۹۶).


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
212

عبدالرحمان شاگرد ممتاز و جانشین هشام‌بن حکم در بغداد، نیز در بصره و نواحی آن هوادارانی داشته است.

به نظر می‌رسد به دلیل فعالیت‌های پیروان فکری یونس در بصره، برخی شیعیان آن شهر نسبت به یونس نزد امام رضا علیه السلام بدگویی می‌کردند.۱ البته از یاران یونس در بصره گزارش مفصل چندانی نداریم، با این حال می‌توان از لابه‌لای برخی منابع، اطلاعاتی درباره پیروان بصری یونس‌بن عبدالرحمان به دست آورد. یکی از شناخته‌ترین اصحاب یونس در بصره، ابوجعفر بصری می‌باشد که رجال‌‌‌شناسان او را در زمره اصحاب امام رضا علیه السلام و امام جواد علیه السلام جای داده‌اند.۲ از نام و تبار خانوادگی وی چیزی نمی‌دانیم؛ آگاهی ما از ابوجعفر بصری تنها به گزارش‌های فضل‌بن شاذان نیشابوری - از رهبران جریان هشام‌بن حکم و یونس در خراسان - محدود است. ظاهراً فضل‌بن شاذان با ابوجعفر بصری در بصره دیدار کرده و اخباری از او فرا گرفته است.۳ او مورد توجه فضل‌بن شاذان - دلداده جریان فکری یونس - قرار داشته است. تا جایی‌که فضل با تعابیری چون «ثقة فاضلاً صالحاً» وی را ستوده است.۴ نکته قابل توجه درباره ابوجعفر بصری این است که او به همراه یونس‌بن عبدالرحمان خدمت امام رضا علیه السلام رسیده و در آن دیدار، یونس از بدگویی اصحاب امامیه نسبت به خودش نزد آن حضرت گلایه کرده، که امام فرمود: «با آنان مدارا کن که عقل‌‌شان نمی‌رسد».۵

به نظر می‌رسد ابوجعفر بصری، اخبار مخالفان یونس در بصره را به وی منتقل می‌کرده و احتمالاً افرادی که یونس از آنان نزد حضرت رضا علیه السلام گله گذاری کرده است، همان شیعیان بصری بوده‌اند؛ چرا که یونس مخالفانی را نیز

1.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۸۱-۷۸۲.

2.. شیخ طوسی، رجال، ص۳۸۰؛ شوشتری، قاموس الرجال، ج۱۱، ص۲۵۵.

3.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۸۳.

4.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۸۳، ۸۳۲.

5.. همان، ص۷۸۳.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10079
صفحه از 478
پرینت  ارسال به