پیش‌گفتار

در شهر كوفه به عنوان اصلی‌ترین پایگاه تشیع، در سده دوم هجری، تعالیم و اندیشه امامیه توسط اصحاب ائمه علیهم السلام تبیین و گسترش می‌یافت. با تلاش‌های اینان، مدرسه فكری امامیه در كوفه شكل گرفت. این دوره یكی از دوره‌های طلایی و از نقاط عطف در تاریخ تفكر امامیه به شمار می‌رود. در مدرسه كوفه به دلیل تبادل افكار، جریان‌های گوناگونی با نگره‌های مختلف فكری سر برآوردند و هر یک از آنها با دیدگاه خاص خود به نظریه‌‌پردازی و تبیین عقاید امامیه دست یازیدند. جریان‌های مقتدر فکری همچون جریان متکلمان و در رأس آنها جریان هشام بن حكم و نیز جریان محدث - متكلمان، محدثان، جریان متهمان به غلو و مقصره در مدرسه كوفه بسیار نقش آفرین بودند. در نیمه دوم قرن دوم بر اثرعوامل بیرونی مانند فشارهای سیاسی و نیز برخی عوامل درونی، به تدریج مدرسه كلامی كوفه به افول گرایید و رونق پیشین خویش را از دست داد، و میراث فكری كوفه به سایر مراكز امامی‌‌نشین، به ویژه دو مركز مهم بغداد و قم انتقال یافت. به همین ترتیب این جریان‌ها با فراز و نشیب در سایر حوزه‌های امامی‌‌نشین ادامه حیات دادند.

از اواسط قرن سوم، در كنار این جریان‌های كهن و ریشه‌دار، جریان‌‌های جدیدی نیز در امامیه پدیدار شدند. این جریان‌های نوظهور با بهره‌گیری از میراث كلامی گذشته و نیز با تعامل سایر گروه‌های فكری مانند معتزله، به ارائه نظام‌های