149
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

سنی مذهب وی، می‌توان از افرادی مانند ابو‌القاسم بغوی و ابو‌سعید عدوی یاد کرد.۱ از امامیان، ابن‌غضائری نزد وی روایت فرا گرفته است.۲ با این همه، روایتی از او در منابع حدیثی امامیه دیده نمی‌شود.

افزون بر افراد یاد شده، محدثان دیگری از این طیف مانند ابن‌‌ساربان قمی، ابن‌ مروان كلوذانی، ابوبكر قطان، ابن ‌جندی، ابوالحسن نعالی، ابن ‌اشناس حمامی و ابوبكر عطشی در بغداد حضور داشته‌اند۳ كه منقولات آنان در مصادر موجود امامی انعكاس نیافته است.

طیف محدثان متهم به غلو و غالیان

جریان غالیان و خط متهم به غلو كه بخشی از میراث حدیثی امامیه را در اختیار داشتند، در شهر بغداد فعال بودند و به نقل و انتقال احادیث در محیط علمی بغداد اهتمام می‌ورزیدند. افراد مشهوری از متهمان به غلو در بغداد، به نقل حدیث اشتغال داشته‌اند. احمد‌بن هلال عبرتایی یكی از شاخص‌ترین افراد این گروه، در منزلش در كرخ جلسه حدیث داشته است كه افرادی چون رجاء‌بن یحییٰ عبرتایی در آنجا از او حدیث آموخته‌اند.۴

ابوجعفر كرخی یکی از نویسندگان این طیف، ظاهراً در بغداد به سر می‌برد. او دو كتاب به نام‌های مقتل ابی‌الخطاب و مناقب ابی‌الخطاب را درباره ابوالخطاب - غالی مطرود - تألیف كرده بود.۵ او در زمینه شناخت رجال حدیث، نیز كتاب

1.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۴۵۷.

2.. شیخ طوسی، رجال، ص۴۱۷.

3.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۳۵۱؛ ج۱۲، ص۱۶۰؛ ج۳، ص۸۳؛ ج۲، ص۴۵۹؛ ج۳، ص۳۷۹-۳۸۰؛ ج۵، ص۲۸۲؛ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۵۲۱.

4.. شیخ طوسی، الأمالی، ص۵۸۷.

5.. نجاشی، رجال، ص۳۵۰.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
148

ابوالمفضل شیبانی

محمد‌بن عبداللّه‌بن محمد (ت.۲۹۷ق-د.۳۸۷ق) از راویان پر استماع شیعه در بغداد است که از نه سالگی حدیث‌آموزی را آغاز كرده۱ و تا پایان عمرش نیز به تعلیم و تعلم حدیث اشتغال داشت.۲ در نزد بسیاری از محدثان اهل سنت از جمله طبری، باغندی، بغوی۳ و از محدثان شیعی مانند حمید‌بن زیاد نینوایی، كلینی، ابن‌ همام اسكافی و علی‌بن بابویه حدیث آموخت.۴ دارقطنی (د.۳۸۵ق) محدث شهیر اهل ‌سنت، منقولات وی را گزینش كرده بود.۵ با این حال، وی هم از سوی برخی نویسندگان اهل‌سنت۶ و هم از سوی بسیاری از علمای امامیه تضعیف گردیده است.۷ عالمان امامی بیشتر به روایات او در زمینه فضایل و مناقب اهل بیت علیهم السلام توجه نشان داده‌اند.۸

ابن جُلِّین دوری

ابوبكر احمد‌بن عبداللّه‌بن احمد (ت.۲۹۹ق-د.۳۷۹ق) از محدثان موثق امامیه بغداد است۹ که از سال۳۱۳ق، در سن چهارده سالگی فراگیری دانش حدیث را آغاز كرد.۱۰ او با بزرگان محدث اهل‌سنت گفت و شنود حدیثی داشته است.۱۱ از مشایخ

1.. همان، ص۸۷.

2.. نجاشی دربارۀ وی می‌نویسد: «كان سافر فی طلب الحدیث عمره» (نجاشی، رجال، ص۳۹۶).

3.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۸۶.

4.. زنجانی، الجامع فی الرجال، ج۲، ص۷۳۹.

5.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۸۷.

6.. همان.

7.. نجاشی، رجال، ص۳۹۶؛ ابن‌غضائری، رجال، ص۹۸-۹۹.

8.. برای نمونه نک: شیخ طوسی، الأمالی، ص۴۴۵-۶۴۲.

9.. نجاشی، رجال، ص۸۵.

10.. خطیب ‌بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۴۵۷.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9821
صفحه از 478
پرینت  ارسال به