تأییدکننده این معناست. در بسیاری از روایات معصومان علیهم السّلام میان رفتار صحیح و اخلاقی، و شناخت جایگاه و منزلت خویش رابطه مستقیم برقرار شده است. این قبیل روایات تصریح میکند که انسان از حرمت نفس برخوردار است و انسانی که از حرمت و کرامت نفس خود آگاه باشد، عزت نفس خویش را در برابر مخلوقات از بین نمیبرد و از رفتارهایی که به تضییع حرمت، کرامت و عزت نفسش منجر میشود و او را در نظر همنوعانش خوار نماید پرهیز میکند.
چند نمونه از روایات ناظر به این مفاهیم، از نظرتان میگذرد:
امام کاظم علیه السلام به هشامابنحکم میفرماید:
ان اعظم الناس قدرا من لا یری الدنیا لنفسه خطرا.۱
از همه مردم بلندمرتبهتر و عظیمالقدرتر، کسی است که برای تمام دنیا به اندازه نفس خود ارزش قائل نیست.
این توصیه اخلاقی، از منظری دیگر بیانکننده آن است که انسانِ واقف به ارزش و منزلت خویش، خود را به دنیا و مواهب آن نمیفروشد و حاضر نیست برای دستیابی به دنیا، از حرمت انسانی خویش دست بردارد؛ حتی اگر آن موهبت دنیایی، به اندازه خودِ دنیا بزرگ باشد. همچنین کسی که از حقیقت عزت و حرمت نفس خویش به مثابه موهبتی خداداد آگاه است و خود را از آن برخوردار میداند، از دروغ که تضییعکننده عزت نفس اوست پرهیز میکند. ازاینرو از امام حسین علیه السلام نقل شده است:
الصدق عز و الکذب عجز.۲
راستگویی عزت است و دروغگویی ناتوانی.
امام علی علیه السلام نیز همت هر انسان را به اندازه منزلتی میداند که او برای خویش قائل است. بنابراین انسانهای بلندهمت، انسانهایی هستند که بر بزرگی و عظمت قدر و منزلت خویش واقفاند. ازاینرو ایشان میفرماید:
قدر الرجل علی قدر همته.۳
قدر هر کس به قدر همت اوست.