(وَ وُضِعَ الْکتابُ فَتَرَی الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا فِیهِ وَ یقُولُونَ یا وَیلَتَنا ما لِهذَا الْکتابِ لا یغادِرُ صَغِیرَةً وَ لا کبِیرَةً إِلأ أحْصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لا یظْلِمُ رَبُّک أحَداً).^۱

و کارنامه نهاده می‌‏شود. آنگاه بزهکاران را از آنچه در آن است ‏بیمناک می‌‏بینی و می‌‏گویند: ای وای بر ما، این چه نامه‏ای است که هیچ کوچک و بزرگی را فرو نگذاشته، جز اینکه همه را به‌حساب آورده است؛ و آنچه را انجام داده‏اند حاضر یابند، و پرودگار تو به هیچ کس ستم روا نمی‏دارد.

بنابراین، در اهمیت رفتار انسان با خود از منظر دین، همین بس که همه رفتارهای انسان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، رفتار با خود به‌شمار می‌آید و سود و زیان رفتارهای او نیز به خود او بازگشت می‌‌کند. پس تردیدی نمی‌ماند که سعادت و رستگاری انسان، در گرو انتخاب رفتار صحیح و منطبق با ارزش‌های انسانی و اسلامی است؛ تاآنجاکه امام علی علیه السلام حتی خدمت به همنوعان و دستگیری از آن‌ها را نیز دستگیری از خود و خدمت به خود دانسته، می‌فرماید:

ان مکرمة صنعتها الی احد من الناس انما اکرمت بها نفسک و زینت بها عرضک فلا تطلب من غیرک شکر ما صنعت الی نفسک:^۲

هر نیکی که با یکی از مردمان انجام دهی، همانا درحقیقتْ تکریم خودت خواهد بود و آبروی خود را آراسته‌ای؛ پس از غیر خودت سپاس‌گزاری کاری را که برای خودت انجام داده‌ا‌ی، درخواست مکن.

بنابراین، اهمیت تشخیص رفتار صحیح، در گام نخست، و انجام‌دادن آن در گام بعد، از هر چیز دیگر در زندگی آدمی مهم‌تر خواهد بود.

اکنون می‌‌توان گفت که مقصود از رفتار با خود، بسیار گسترده‌تر از آن است که در ابتدا تصور می‌‌شد؛ چرا که در آغاز به نظر می‌‌رسید رفتار انسان با خود، فقط آن دسته از رفتارهایی را در بر می‌گیرد که مستقیماً به خود او ارتباط داشته، شامل رفتارهای او با خدا، همنوعان و طبیعت نمی‌شود؛ اما اکنون به‌خوبی آشکار می‌‌شود که هر نوع رفتار آدمی، در هر حوزه رفتاری، با خود او نیز مرتبط است و نتیجه آن سرانجام، به خود او

و اینکه برای انسان چیزی نیست مگر نتیجه سعی و تلاشش؛ و او نتیجه تلاشش را در آینده خواهد دید.

(یوْمَئِذٍ یصْدُرُ النَّاسُ أشْتاتاً لِیُرَوْا أعْمالَهُمْ * فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیراً یرَهُ * وَ مَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یرَهُ).^۱

در آن هنگام که مردم به صورت گروه‌های پراکنده زنده می‌‌شوند تا کردارشان را ببینند، پس هر کس به اندازة ذرّه‌ای عمل نیک انجام داده باشد آن را خواهد دید، و هر کس به اندازة ذره‌ای کار بد انجام داده باشد، آن را مشاهده خواهد کرد.

(یوْمَ تَجِدُ کلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أنَّ بَینَها وَ بَینَهُ أمَداً بَعِیداً).^۲

روزی که هر کس آنچه کار نیک به جای آورده و آنچه بدی مرتکب شده، حاضرشده می‌‏یابد، و آرزو می‌‏کند کاش میان او و آن [کارهای بد] فاصله‏ای دور بود.

همچنین خواهد دانست که خداوند، از دعوت او به ایمان و عمل صالح، چیزی جز سعادت و رستگاری او را نمی‌خواهد و این معنا را در آیات فراوانی با تعابیر گوناگون به انسان گوشزد کرده است:

(یا أیهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْکعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّکمْ وَ افْعَلُوا الْخَیرَ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ).^۳

ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، رکوع کنید و سجده کنید و پروردگارتان را عبادت کنید و اعمال نیک انجام دهید؛ باشد که رستگار شوید.

(یا أیهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أدُلُّکمْ عَلی‏ تِجارَةٍ تُنْجِیکمْ مِنْ عَذابٍ ألِیمٍ * تُؤْمِنُونَ بِاللهَ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللهَ بِأمْوالِکمْ وَ أنْفُسِکمْ ذلِکمْ خَیرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ).^۴

ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، آیا شما را راهنمایی کنم به تجارتی که از عذاب درناک نجاتتان دهد؟ به خدا و رسولش ایمان آورید و در راه خدا با مال و جانتان جهاد کنید؛ این برای شما بهتر است، اگر به آن آگاه باشید.