فصل دوم:
مبانی رفتار اخلاقی با خود
در فصل گذشته، مبادی تصوری موضوع پژوهش را بیان کردیم. در این فصل، مبادی تصدیقی موضوع را بیان خواهیم کرد. به نظر می‌رسد برای بحث درباره اخلاق و ایجاد انگیزه پایبندی به ارزش‌های اخلاقی، اعتقاد به چند اصل به منزله مبانی، ضروری است؛ چرا که بدون پذیرش این اصول و مبانی، سخن گفتن از رفتارهای اخلاقی و ضرورت پایبندی به ارزش‌های اخلاقی دشوار خواهد بود. این مبانی را در سه حوزه «خداشناسی»، «معرفت‌شناسی» و «انسان‌شناسی» بررسی کرده‌ایم.
الف ـ مبانی خداشناختی
در حوزه خداشناسی، شاید چند مبنا را بتوان به مثابه مبانی مهم به‌شمار آورد:
۱. اصل بی‌نیازی مطلق خداوند
نخستین مبنا در حوزه اخلاق فردی، مرتبط با خداشناسی، این است که بدانیم خداوند مطلقاً از اعمال و رفتار ما بی‌نیاز است و هیچ‌گونه نفع یا ضرری از کردار بندگان، نصیب آن ذات مقدس و بی‌نیازِ مطلق نمی‌شود. بنابراین آنچه در آیات و روایات، علت آفرینش انسان بیان شده و شامل اهدافی چون «شناخته شدن»۱ یا «عبادت و پرستش شدن»۲ خداوند است، همه از ذات فیاض و خلاق خداوند کریم نشئت گرفته است. پس تصور اینکه منافع رفتارهای بشر به‌ویژه عبادت‌ها و مناسک دینی و نیز پیروی از احکام اخلاقی، به خداوند باز می‌گردد و خلأیی از ذات مقدس
