بنابراین سختگیری بر خود، به معنای محروم کردن نفس از آنچه خداوند بر انسان حلال کرده نیست. مقصود از سختگیری، انعطاف نداشتن در دستیابی به خواسته‌ها و تمایلات نفسانی از راه نامشروع است. به عبارت دیگر، نفس را باید عادت داد که فقط از راه مشروع، تمایلاتش را ارضا کند و هواهایی را که طالب تجاوز از حدود شرعی است پایمال کند. لذا قرآن کریم در این خصوص می‌فرماید:
(وَ ابْتَغِ فیما آتاک اللهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصیبَک مِنَ الدُّنْیا وَ أحْسِنْ کما أحْسَنَ اللهُ إِلَیک وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِی الْأرْضِ إِنَّ اللهَ لا یحِبُّ الْمُفْسِدینَ)۱
از آنچه خداوند به تو عنایت فرموده، آخرت را جستجو کن و حظّ خود را از دنیا فراموش مکن و همان طور که خداوند به تو نیکی فرموده، تو نیز نیکی کن و در زمین طغیان مکن؛ که خداوند اهل فساد را دوست نمیدارد.
در آیه‌ای دیگر می‌فرماید:
(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللهَ الَّتی أخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِی لِلَّذینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا خالِصَةً یوْمَ الْقِیامَةِ کذلِک نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یعْلَمُونَ)۲
بگو: چه کسی زینتهای خدا را که برای بندگان خود آفریده حرام کرده و از صرف رزق حلال و پاکیزه منع کرده است؟ بگو: این نعمت‌ها در دنیا برای اهل ایمان است و خالص این‌ها (لذات کامل بدون الم، و نیکوتر از این‌ها) در آخرت برای آنان خواهد بود. ما آیات خود را برای اهل دانش، چنین مفصّل و روشن بیان میکنیم.
نفس آدمی لذت‌ها را می‌جوید و راه رسیدن به آن برای او مهم نیست؛ به همین دلیل آنگاه که دستیابی به لذتی برای او ممکن به نظر آید، از درونْ خود را در جهت دستیابی به آن لذت تحت فشار قرار داده، تحریک می‌کند. در نتیجه خویشتن‌داری و مراقبت از خویش و حبس‌النفس از ارتکاب رفتار ناپسند اما لذیذ، از مصادیق و مؤلفه‌های سختگیری بر خود به‌شمار می‌آید.
