267
رفتار اخلاقی انسان با خود

همچنین از آن حضرت نقل شده است که فرمود:

کنْ کالنَّحْلَةِ إِذا أکلَتْ أکلَتْ طَیباً، وَ إِذا وَضَعَتْ وَضَعَتْ طَیباً.۱

همانند زنبور عسل باش؛ زیرا هنگام خوردن، غذای پاکیزه می‏خورد، و آثار پاکیزه از خود بر جای می‏گذارد.

امام سجاد علیه السلام در رساله حقوق، پرهیز از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های حرام را حق شکم، و انسان را به رعایت آن مکلف می‌داند:

و أما حق بطنک فأن لا تجعله وعاء لقلیل من الحرام و لا لکثیر و أن تقتصد له فی الحلال.۲

و اما حق شکم تو این است که آن را ظرف کم یا زیاد از حرام قرار ندهی، و از حلال هم به‌اندازه استفاده کنی.

سیره پیشوایان دینی علیهم السّلام و نیز علمای بزرگ اسلامی در این حوزه بسیار مبسوط، خواندنی و جذاب است که پرداختن به آن، فرصتی مستقل و تتبعی وسیع می‌طلبد و در جای خود بسی ارزنده خواهد بود.

۲. کنترل شکم از پرخوری

رفتار دیگری که درباره خوردن و آشامیدن باید به آن توجه شود، پرهیز از پرخوری است. دوری از پرخوری، ضمن تأمین سلامت جسم، نورانیت دل و قلب را در پی خواهد داشت۳ و گرفتاری در دام پرخوری، در کنار فراهم آوردن زمینه ابتلا به بیماری‌های جسمی و روحی، قساوت قلب و تاریکی دل را در پی دارد.۴

1.. غرر الحكم: ح۷۱۸۶.

2.. تحف العقول: ص۴۴۵.

3.. ر.ک: الفردوس: ج۱ ص۲۹۱ ح ۱۱۳۸: إِذا أقَلَّ الرَّجُلُ الطَّعِمَ مُلِى‏ءَ جَوْفُهُ نُوراً: آدمى اگر كم‏غذا باشد، باطنش پُرنور شود؛ مواعظ العددیة: ص۷۱: از لقمان حكیم نقل شده است: اِذا قَلَّ طَعْمَةُ الْمَرْءِ عاشَ طَویلا: اگر آدمى غذایش كم باشد، عمر طولانى خواهد داشت؛ بحار الانوار: ج۶۲ ص۱۴۲ ح ۹: امام رضا علیه السلام: لَوْ أنَّ النَّاسَ قَصّروُا فی الطَّعامِ لأسْتَقامَتْ أبْدانَهُم: اگر انسان‌ها كم‏خورى مى‏كردند، بدن‌هایشان مقاوم‏تر مى‏شد؛ تنبیه الخواطر: ج۲ ص۱۲۱: پیامبر صلی الله علیه و اله: مَنْ سَرَّهُ أنْ یخَلِّصَ نَفْسَهُ مِنْ إبْلیسِ فَلْیذیبُ شَحْمَهُ وَ لَحْمَهُ بِقِلَّةِ الْطَّعامِ: هر كس دوست دارد از شر ابلیس رهایى یابد، چربى و گوشت بدنش را با كم‏خورى ذوب كند؛ همان: ص۱۱۹: ألْقَْلبُ یتَحَمَّلُ الْحِكْمَةَ عِنْدَ خُلُوِّ الْبَطْنِ: قلب زمانى مى‌تواند حكمت را در خود نگاه دارد، كه شكم ]از غذا[ خالى باشد.

4.. ر.ک: محمدتقی سبحانی نیا، حدیث تندرستی، نشر همای غدیر، قم ۱۳۸۶ ص۷۳.


رفتار اخلاقی انسان با خود
266

محرمات و نجاسات، درفراخوانی عمومی، همه بشر را به خوردن آنچه حلال و پاکیزه است دعوت می‌‌کند و می‌‌فرماید:

(یأیهَا النَّاسُ کلُواْ مِمَّا فِی الْأرْضِ حَلَلاً طَیبًا وَ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیطَانِ إِنَّهُ لَکمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ).۱۰۱

ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، از آنچه در زمین، حلال و پاکیزه است بخورید و از راه‌های شیطان پیروی نکنید؛ که همانا او دشمن آشکار شماست.

اهتمام اصحاب کهف به تناول از غذای پاک و تأیید ضمنی آن توسط خداوند در قرآن کریم، یکی دیگر از آیاتی است که به لزوم توجه به ویژگی‌های غذا و رعایت معیارهای دینی در آن اشاره کرده است:

(فَابْعَثُواْ أحَدَکم بِوَرِقِکمْ هَذِهِ‏ی إِلَی الْمَدِینَةِ فَلْینظُرْ أیهَآ أزْکی طَعَامًا فَلْیأْتِکم بِرِزْقٍ مِّنْهُ).۲

اکنون یک نفر از خودتان را با این سکه‏ای که دارید به شهر بفرستید تا ببیند کدام‏یک از آن‌ها غذای پاکیزه‏تری دارد و از آن، مقداری برای شما تهیه کند.

بنابراین آشکار است که توجه قرآن کریم به غذا و شراب انسان، نوع و چگونگی تهیه آن، حاکی از تأثیر بسیار آن در وجود انسان است و این امر نه فقط در آیات قرآن کریم انعکاس یافته، بلکه سیره معصومان علیهم السّلام نیز آشکارا بر آن صحه می‌‌گذارد و در سخنان گهر‌بارشان بر آن تأکید کرده‌اند. امام علی علیه السلام دراین‌باره به کمیل‌بن‌زیاد می‏فرماید:

یا کمَیلُ، اللِّسانُ ینْزَحُ مِنَ القَلْبِ و َالْقَلْبُ یقُومُ بِالْغِذاءِ فَانْظُرْ فیما تُغَدِّی قَلْبَک وَ جِسْمَک، فَإِنْ لمْ یکنْ حَلالاً لَمْ یقْبَلِ اللهُ تَسْبیحَک وَ لا شُکرَک:۳

ای کمیل، زبانْ از قلب سرچشمه می‏گیرد و قلب نیروی خود را از غذا به دست می‏آورد؛ پس در غذایی که به قلب و جسم خود می‏دهی دقت کن و]آگاه باش که[اگر آن غذا حلال نباشد، خداوند ستایش و شکرگزاری‏ات را نخواهد پذیرفت.

1.۰. بقره: ۱۶۸.

2.. كهف: ۱۹.

3.. تحف العقول: ص۱۷۵.

  • نام منبع :
    رفتار اخلاقی انسان با خود
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8673
صفحه از 327
پرینت  ارسال به