زراعتش تباه شده، سبزی در آن نمی‏روید. بَدَن نیز مانند این است و با دقت در نوع و مقدار خوردنی و نوشیدنی، سالم مانده، از دردها و بیماری‏های]روحی و جسمی[در امان خواهد بود.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله کم خوردن و پرهیز از پرخوری را مادرِ همه درمان‌ها دانسته، می‏فرماید:

أمُّ جَمیعِ الْأدْوِیة قِلَّةُ الْأکلِ.^۱

مادرِ همه دواها کم‏خوردن است.

امام علی‏ علیه السلام مراقبت از جسم را کاری عقلی دانسته، به صورت ضمنی، پرهیز از پرخوری را مساوی با سلامت می‌داند و می‌‌فرماید:

ینْبَغی لِلْعاقِلِ أنْ یتَذَکرَ عِنْدَ حَلاوَةِ الْغِذاءِ مَرارَةَ الدَّواءِ.^۲

شایسته است که خردمند هنگام شیرینی غذا، تلخی دارو را به یاد آورد]و پُرخوری نکند[.

از آن حضرت چنین نقل کرده‏اند:

أقْلِلْ طَعاماً تُقْلِلْ سَقاماً.^۳

کم غذا بخور تا از بیماری‌هایت بکاهی.

در تأثیر پرهیز از پرخوری در استحکام بیشترِ بدن و مقاوم شدن آن، از امام رضا علیه السلام چنین روایت شده است:

لَوْ أنَّ النَّاسَ قَصّروُا فی الطَّعامِ لأسْتَقامَتْ أبْدانَهُم.^۴

اگر انسان‌ها کم‏خوری می‏کردند، بدن‌هایشان مقاوم‏تر می‏شد.

امام علی علیه السلام در بیانی زیبا، در جهت مراقبت از سلامت بدن و ایجاد نشاط جسم می‌فرماید:

توقوا البرد فی اوله و تلقوه فی آخره فانه یفعل فی الابدان کفعله فی الاشجار اوله یحرق و آخره یورق.^۵

خود را از اول سرما (پاییز) محافظت کن و به ملاقات آخر سرما (بهار) برو؛

بر کسی پوشیده نیست که رژیم غذایی، تأثیر مستقیم و زودهنگام در تأمین سلامت جسم و استمرار آن، یا ابتلای جسم به بیماری خواهد داشت. در متون دینی در این دو حوزه توصیه‌های بسیاری وارد شده است، اما پرداختن به آن به صورت مفصل، خارج از عهده این اثر است و باید در کتب طب سنتی یا مباحث مربوط به آداب الاعمال در پی آن بود؛ اما در اینجا اشاره‌ای مختصر به این بحث اجتناب‌ناپذیر است.

قرآن کریم با یک جمله، اساس سلامت بشر را بر تغذیه صحیح و پرهیز از افراط و زیاده‌رَوی می‌‌داند و می‌‌فرماید:

(کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یحِبُّ الْمُسْرِفینَ).^۱

بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید؛ که او اسراف‌کنندگان را دوست ندارد.

البته تفریط نیز همانند افراط در خوردن و آشامیدن، زیانبار است و موجب به خطر افتادن سلامت جسم انسان می‌‌شود، اما بیشترِ انسان‌ها، آنگاه که در استفاده از نعمت‌های خدا از تمکن همه‌جانبه برخوردار باشند، در دام پُرخوری و افراط و زیاده‌روی افتاده، به بیماری‌های گوناگون مبتلا می‌‌شوند. به همین دلیل، موضوع پرهیز از اسراف و زیاده‌روی، دستوری کلیدی در بهداشت به‌شمار می‌آید و توصیه‌های فراوانی دراین‌خصوص در روایات آمده است.

امام رضا علیه السلام در بیانی زیبا، در لزوم توجه به اصل تغذیه صحیح، خوردن و آشامیدن طیبات و پرهیز از زیاده‌روی در خوردن و آشامیدن، این‌گونه می‌‌فرماید:

اِنَّ الجَسَدَ بِمَنْزِلَةِ الأرْضِ الطَّیبَةِ، مَتی تُعُوهِدَتْ بِالْعِمَارَةِ و َالسَّقْی مِنْ حَیثُ لا تَزْدادُ فِی الماءِ فَتَغْرَقَ وَ لا ینْقُصُ مِنْهُ فَتَعْطَشَ دامَتْ عِمارَتُها وَ کثُرَ ریعُها وَ زَکا زَرْعُها، و إن تُغُوفِلَ عَنْها فَسَدْتَ وَ لَمْ ینْبُتْ فیها العُشْبُ، فَالْجَسَدَ بِهذِهِ الْمَنْزِلَةِ، وَ بِالتَّدْبیرِ فِی الَأغْذِیةِ وَ الْأشْرِبَةِ یصْلُحُ وَ یصِحُّ وَ تَزْکو الْعافِیةُ فیهِ.^۲

بدن همانند زمینی مساعد است که اگر در آبادانی و آبیاری آن سعی شود، و دقت شود، تا نه بیش از اندازه آبیاری شود که زراعت در آن غرق گردد و از بین برود؛ و نه کم باشد که خشک شود، همواره آن زمین آباد و شکوه آن بسیار، و محصولِ زراعتش پاکیزه خواهد بود. پس اگر به آن غفلت ورزند،