خودتان را با آب از بوی نامطبوعی که موجب آزار دیگران است پاکیزه سازید و به خود برسید؛ زیرا خداوند از بندگان پلشتی که هر که با او بنشیند از او اذیت می‌شود بیزار است.^۱

لازمه برقراری ارتباط سالم با همنوعان و رعایت حقوق خود و همنوعان در تعاملات و نیز یکی از نخستین اقدام‌های اخلاقی هر انسان مؤمن و خردمند، این است که در پاکیزگی، نظافت و رعایت بهداشت بکوشد تا سعادت خود و دیگران را از این منظر تأمین کند. پیوند رعایت نظافت و پاکیزگی با سعادت انسان، از متون روایی ذیل قابل استفاده است: «به اندازه‌ای که می‌توانید خود را پاکیزه گردانید؛ زیرا خداوند اسلام را بر پاکیزگی بنا نهاده است و جز پاکیزگان به بهشت داخل نمی‌شوند».^۲

البته مقصود ما از رعایت بهداشت، مفهوم عام و وسیع آن است؛ یعنی مراقبت از سلامت خویش. سلامت، نعمتی است که خداوند متعال به بندگانش عطا کرده است؛ پس مراقبت از آن در حقیقت مراقبت از نعمت الهی و پاسداری از آن است؛ چرا که شکر نعمت خدا به آن است که از نعمت او به‌درستی استفاده شود. بنابراین آدمی حق ندارد سلامت خود را بی‌جهت به خطر اندازد یا در نگهداری از آن کوتاهی کند. ارزش این نعمت به اندازه‌ای است که امام علی علیه السلام در اولین سخنرانی‌اش پس از رحلت پیامبر می‌فرماید: «و لا لباس اجمل من العافیة و لا وقایة امنع من السلامة».^۳

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله نیز سلامت را یکی از دو نعمتی می‌داند که مردم قدر آن را نمی‌دانند تا آن هنگام که آن را از دست می‌دهند: «نعمتان مغبون فیهما کثیر من الناس، الصحة و الفراغ».^۴

۲. تغذیه مناسب

هرگاه روزه زیان‌رسان باشد، افطار آن بر مکلف واجب است.^۱

بر اساس آنچه بیان شد مراقبت از جسم و پرهیز از هر گونه زیان رساندن به آن از جمله وظایف شرعی و اخلاقی انسان مؤمن و خردمند بشمار می‌رود و کوتاهی در نگه‌داری و مراقبت از آن ناپسند بوده بازخواست خداوند را به دنبال خواهد داشت.

ج ـ انواع رفتارهای اخلاقی با جسم خود

برای تأمین سلامت جسم و مراقبت از آن، سه رفتار کلی را می‌بایست در نظر داشت و به آن اهتمام ورزید. این رفتارها عبارت است از: رعایت بهداشت، تغذیه مناسب و درمان در صورت نیاز. در اینجا به‌اختصار به هریک خواهیم پرداخت.

۱. بهداشت و پاکیزگی

ازآنجاکه سلامتی، نعمت و موهبتی الهی است که آدمی برای نیل به کمال بدان نیازمند است، مراقبت از سلامت جسم به منزله وظیفه‌ای عقلی و اخلاقی مورد تأکید است. در این جهت رعایت بهداشت و پاکیزه بودن، از توصیه‌های جدی است که پیشوایان دین نیز به آن اهتمام داشته‌اند. پاکیزگی و نظافت نه فقط کانون توجه پیشوایان، بلکه مورد عنایت فرشتگان الهی نیز بوده است. این امر تا اندازه‌ای مهم و برای برقراری ارتباط با دیگران ضروری و اخلاقاً نیز موجب حفظ حرمت و کرامت نفس خویش و رعایت حقوق افراد پیرامونی می‌شود که پیامبر صلی الله علیه و اله دراین‌خصوص می‌فرماید:

این بدن‌ها را پاکیزه سازید، خدا شما را پاکیزه گرداند؛ زیرا هیچ بنده‌ای نیست که شب با بدنی پاکیزه بخوابد مگر آنکه فرشته‌ای در کنار او می‌خوابد و هیچ ساعتی از شب از این پهلو به آن پهلو نمی‌شود مگر آنکه فرشته او را دعا کرده، می‌گوید: خدایا بنده‌ات را بیامرز زیرا با بدنی پاکیزه خوابیده است.^۲

همچنین امام علی علیه السلام در تبیین اهمیت و لزوم رعایت پاکیزگی و بهداشت می‌فرماید: