تفریط در آن، ضعفها را بزرگتر و مهمتر جلوه میدهد و قوّتها را پنهان میسازد و در نتیجه امید پیشرفت و موفقیت را دور از دسترس مینمایاند. بنابراین افراط و تفریط در احساس خودتوانمندی، رهزن است و آدمی را به هلاکت میاندازد؛ زیرا در هر دو حالت، موجب تحقق رذیلهای اخلاقی در ضمیر انسان خواهد شد. ازاینرو امام سجاد علیه السلام در دعای خود به درگاه خداوند عرض میکند: «و أعزنی و لا تبتلینی بالکبر؛۱ مرا عزیز گردان، اما به خودبزرگبینی مبتلا مکن».
شکل ذیل، حدود عزت نفس و آسیبهای افراط و تفریط در آن را نشان داده است:
ج ـ احساس شرم از خود
از احساسهای کارآمد، بسیار مهم و پسندیده در ارتباط با خود، حس شرم از خود است. «شرم» یا بنابر آنچه در ادبیات عرب و متون دینی به کار میرود، «حیا»، احساسی است که ممکن است در رفتار فرد تأثیر مثبتی به جای بگذارد. البته این حس، به حیا از خود اختصاص ندارد، اما یکی از ابعادش حیا از خود است. به دلیل اهمیت این صفت و تأثیر آن در تأمین سعادت انسان، در اینجا به بُعد حیا از خود میپردازیم.
عالمان اخلاق درباره «حیا» به منزله صفت اخلاقی پسندیده، بسیار سخن گفتهاند. آنان