۳. تقوا
یکی دیگر از عوامل عزتْ تقوا، خداترسی و خویشتنداری در برابر گناهان و امتناع از اطاعت غیرِ خداست. انسانِ باتقوا، در برابر هر آنچه غیر خداست آزاد است؛ نه اسیر هوای نفس خویش است و از آن اثر میپذیرد، و نه در برابر خواستههای همنوعان منقاد است. او صرفاً خشنودی خدا را معیار قرار میدهد و اگر از بنده او نیز اطاعت کند، در جهت فرمان خداوند و فقط به منظور جلب خشنودی اوست؛ بنابراین در برابر غیر خدا عزیز است. به همین دلیل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله روایت شده است که فرمود: «من اراد عزّاً بلا عشیرة فلیتق الله؛۱ هر کس خواستار عزت است، بی آنکه فامیلی داشته باشد، تقوای خدا پیشه کند». امام علی علیه السلام نیز میفرماید: «لا عزّ اعزّ من التقوی؛۲ هیچ عزتی برتر از عزتِ حاصل از پرهیزگاری نیست».
۴. توکل
یکی از عوامل عزت نفس یا احساس خودتوانمندی، توکل است. مؤمنی که به حقیقتِ معنای توکل دست یافته و خدا را یگانه مؤثر در عالم امکان میداند، برای دستیابی به اهداف کوچک و بزرگ خویش، از هر آنچه غیر اوست چشم فرومیبندد، و با توکل بر خدای بزرگ، به توان خویش اعتماد و حرکت میکند. بنابراین توکل ضمن ایجاد یأس و ناامیدی از مخلوق، بر اعتماد فرد به توان خدادادش میافزاید و به پشتوانه حمایت پروردگار، تلاش خود را آغاز میکند و افزودن یاری خدا بر توان خداداد، خود را در زمزه نیرومندترینِ افراد برای رسیدن به هدفش خواهد یافت. حقیقتی که پیامبر صلی الله علیه و اله در بیان نورانیاش تصریح کرده است:
من احب ان یکون اقوی الناس فلیتوکل علی الله تعالی.۳
هر کس میخواهد نیرومندترینِ مردم باشد، بر خدای بزرگ توکل کند.
کسی که راه درستی انتخاب کرده باشد، با توکل هرگز شکست نخواهد خورد: امام باقر علیه السلام: من توکل علی الله لا یغلب و من اعتصم بالله لا یهزم.۴