اعتمادبهنفس خویش میشود. بنا بر این اگرچه معنای دیگرِ قطع امید از مردم، اتکا و اعتمادبهنفس خویش است، این معنا با توکل هیچگونه منافاتی ندارد و توکل همانند تقویتکنندهای است که جرئت و جسارت آدمی را در اعتماد به توانمندیهای خود، و قطع امید از مخلوق مضاعف میکند. به همین دلیل از امام صادق علیه السلام نقل شده است:
ان الغنی و العز یجولان فاذا ظفرا بموضع التوکل اوطنا.۱
بینیازی و عزت جولان میدهند؛ پس آنگاه که به جایگاه توکل میرسند، آنجا را به منزله وطن برمیگزینند.
مجلسی اول در شرح خود بر کافی هنگام شرح این حدیث شریف مینویسد:
و کأنه استعارة تمثیلیه لبیان ان الغنا و العز یلزمان التوکل فإن المتوکل یعتمد علی الله و لا یلتجیء الی المخلوقین فینجو من ذل الطلب و یستغنی عنهم، فإن الغنا غنا النفس لا الغنا بالمال مع أنه سبحانه یغنیه عن التوسل الیهم علی کل حال.۲
امام باقر علیه السلام نیز در دعای خود به پیشگاه خداوند عرض میکند: «اللهم اغننی بالتقوی و اعزنی بالتوکل؛۳ خدایا با پرهیزکاری مرا بینیاز کن و با توکل، مرا عزیز گردان».
البته نباید تأثیر بلندهمتی را بر افزایش اعتمادبهنفس و موفقیت انسان برای رسیدن به اهدافش فراموش کرد؛ زیرا همت بلند، بر عزم و اراده و اعتماد بر توانمندیهای خداداد و نیز بر توکل آدمی میافزاید. لذا امام باقر علیه السلام بر این نکته تصریح کرده، میفرماید:
و اطلب بقاء العز بإماتة الطمع و ارفع ذل الطمع بعز الیاس و استجلب عز الیاس ببعد الهمة.۴