برتری ندارد. به بیان بهتر، از‌آنجا‌که به هلاکت انداختن یک نفر، همانند هلاک کردن همه انسان‌هاست، هلاک کردن خود حتی به قیمت نجات جمع فراوانی از همنوعان، موجّه و پسندیده نیست (اگر این هلاکت، هلاکت ابدی باشد). ازاین‌رو از منظر آموزه‌های اسلامی هیچ کس مجاز نیست برای سعادتمندی اخروی و هدایت‌یافتگی معنوی دیگران، سعادت و رستگاری خود را فدا کند؛ اگر‌چه مجاز است جان مادی و خاکی خود را ایثار کند و در این راه از آن بگذرد. بنابراین امام علی علیه السلام در مسیر دستگیری و هدایت امت پیامبر هرگز حاضر نشد خود را حتی به یک گناه آلوده سازد و مرتکب یک دروغ شود؛ ازاین‌رو بعدها که حکومت را در اختیار می‌گیرد و امتش در تبعیت از فرمان‌های آن حضرت اهمال و سستی می‌ورزد، درباره این مسئله به‌صراحت بیان می‌کند:

انی لعالم بما یصلحکم و یقیم اودکم ولکنی و الله لا اصلحکم بفساد نفسی.^۱ به‌یقین می‌دانم آنچه را که شما را اصلاح می‌کند و دوستی شما را برمی‌انگیزد؛ اما به خدا سوگند، هرگز با به‌تباهی‌کشاندن خود، شما را اصلاح نخواهم کرد.

در بیتی منسوب به آن حضرت آمده است:

أثامن بالنفس النفیسة ربّها ولیس لها فی الخلق کلهم ثمن.^۲

من ارزش نفس خودم را هیچ موجودی جز پروردگارم نمی‌دانم؛ ـ زیرا ـ ارزش همه آنچه در دنیاست، با آن برابری نمی‌کند.

این عملکرد، محصول ارزشی است که انسان باید برای خود قایل باشد تا سعادت ابدی و رستگاری خود را، حتی به بهای سعادت أمّتی فدا نکند.

البته وجود متون فراوان درباره ارزش نفس انسان در قرآن و روایات، نباید موجب شود آدمی خود را یگانه دوران به شمار آورد و بندگی خداوند را نیز به فراموشی سپارد؛ چرا که او هر‌چه هست، از خداست و هرچه دارد، از او دارد. قرآن کریم برای یاد‌آوری این نکات در آیات متعددی انسان را مخاطب قرار می‌دهد و درباره غفلت از آن هشدار می‌دهد. آیه ذیل یکی از آن آیات است:

در برخی روایات دیگر هشدار داده شده است که امور پَست، شایسته کرامت انسان نیست و انسان خردمند کسی است که ارزش خویش را بشناسد و آن را با چیزی معاوضه ‌کند که در آن معامله متحمل زیان نشودو سرمایه عمر و هستی خویش را به ثمن بخس نفروخته باشد. امام علی علیه السلام درباره مراقبت از کرامت نفس خویش و میزان ارزش آن می‌فرماید:

اکرم نفسک عن کل دنیة و ان ساقتک الی الرغائب فإنک لن تعتاض بما تبذل من نفسک عوضاً و لا تکن عبد غیرک و قد جعلک الله حرا.^۱

نفس خویشتن را با دوری از هر پستی گرامی بدار، اگرچه تو را به سوی تمایلاتت فرا بخواند؛ زیرا در ازای آنچه هزینه‌ می‌کنی، عوضی دریافت نخواهی کرد. و بندة غیر از خودت نباش؛ چرا که خدا تو را آزاد آفریده است.

بنابراین نفس هر کس در نظر خویش باید به اندازه‌ای مهم، محترم و عزیز باشد که برای اصلاح امتی نیز به خود اجازه ندهد خویشتن را به گناه آلوده کند؛ چرا که وظیفه هر فرد، در گام نخست نجات نفس خویش از هلاکت، ضلالت و گمراهی است؛ سپس نوبت به دستگیری از ارحام و بستگان و بقیه همنوعان خواهد رسید. ازاین‌رو قرآن کریم پیش از هر چیز نجات نفس خویش را تذکر می‌دهد:

(یا أیهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أنْفُسَکمْ وَ أهْلِیکمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَیها مَلائِکةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا یعْصُونَ اللهَ ما أمَرَهُمْ وَ یفْعَلُونَ ما یؤْمَرُونَ).^۲

ای اهل ایمان، خود و خانواده‏تان را حفظ کنید از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست؛ بر آن موکل‌اند ملائکه سختگیر و محکم که خدا را در آنچه امر فرموده مخالفت نمی‌کنند و به آنچه امر شوند عمل می‏کنند.

از نگاه قرآن کریم، هدایت یکی از بندگان خدا و احیای او به منزله نجات و هدایت همه انسان‌هاست؛^۳ اما نه به قیمت هلاک کردن نفسی دیگر؛ زیرا هریک از نفوس انسان ارزشی برابر با همه انسان‌ها دارد و نفس هیچ‌کس بر نفس دیگری