117
رفتار اخلاقی انسان با خود

من ابتغی العلم فی غیره أضله الله.۱

هر کس دانش را در غیر قرآن بجوید، خداوند گمراهش می‌کند.

از امام علی علیه السلام چنین نقل شده است:

القرآن أفضل الهدایتین.۲

قرآن، برترینِ دو هدایت است.

ایشان در وصف قرآن می‌فرماید:

بهار دل‌ها و چشمه‌های دانش است، و آن است راه مستقیم، و آن است مایه هدایتِ کسی که آن را پیشوای خود قرار دهد.۳

از امام صادق علیه السلام روایت شده است:

در کتاب خدا نجات از هلاکت، و بینایی از کوری، و رهنمونی به سوی هدایت است.۴

فرموده است:

خداوند، قرآن را بیان‌کننده هر چیزی فرستاد. به خدا سوگند، از هیچ چیزی که بنده بدان نیاز داشت فروگذار نکرد. به خدا سوگند، بنده‌ای نمی‌تواند بگوید: «اگر این در قرآن آمده بود...» مگر آنکه خداوند آن را در قرآن فروفرستاده است.۵

این روایات، همه حکایت‌گر آن است که برای دستیابی به مطلق شناخت و از جمله «شناخت خود»، راه استفاده از نقل، بسیار مطمئن است.

۳. شناخت شهودی

شناخت و معرفت شهودی، یکی دیگر از انواع شناخت‌هایی است که برای انسان حاصل می‌شود. بسیاری از اندیشمندان، مرتبه شناخت شهودی را برتر و والاتر از

1.. دانش‌نامۀ امام علی علیه السلام: ج۲ ص۴۶۲ ح۱۷۸۴.

2.. غرر الحكم: ح۱۶۶۴.

3.. همان: ح۱۰۰۵۰: «هو ربیع القلوب و ینابیع العلم، و هو الصراط المستقیم، هو هدى لمن ائتم به». نیز، ر. ک: الكافی: ج۱ ص۵۹ باب «الرد إلى الكتاب و السنة».

4.. تفسیر العیاشی: ج۱ ص۱۹۸ ح۱۴۳: فی كتاب الله نجاة من الردى، و بصیرة من العمى، و دلیل إلى الهدى.

5.. المحاسن: ج۱ ص۴۱۶ ح ۹۵۶. إن الله عز و جل أنزل فی القرآن تبیانا لكل شئ، حتى و الله ما ترک شیئا یحتاج إلیه العبد، حتى و الله ما یستطیع عبد أن یقول: لو كان فی القرآن هذا، إلا و قد أنزله الله فیه.


رفتار اخلاقی انسان با خود
116

(أ فَمَنْ یعْلَمُ أنَّما أنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک الْحَقُّ کمَنْ هُوَ أعْمی‏ إِنَّما یتَذَکرُ أولُوا الْألْبابِ).۱

در آیه دیگر، قرآن را برهانی الهی و نور آشکار برای هدایت بشر معرفی می‌کند و می‌فرماید:

(یا أیهَا النَّاسُ قَدْ جاءَکمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّکمْ وَ أنْزَلْنا إِلَیکمْ نُوراً مُبِیناً).۲

در آیات دیگر، روی‌گردانی از قرآن را مایه گمراهی مطلق، جهالت و نادانی، زیان و خسران،۳ کوری و اختلاف؛ و روی آوردن به قرآن را مایه هدایت،۴ بهره‌مندی از نور،۵ علم و حکمت۶ می‌داند و همه این امور به صورت مطلق بیان شده و دارای قابلیت اطلاق بر شناخت نفس نیز هست تاآنجاکه می‌فرماید:

(وَ إِنْ مِنْ شَی‏ءٍ إِلأ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلأ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ)۷

این دسته از آیات، نقش قرآن کریم را در هدایت و دستگیری در زمینه شناخت، معرفت و نورانیت بیان می‌کند.

اما در کنار آیات فراوان، روایات بی‌شماری نیز نقش معرفت‌افزایی را در خصوص موضوع بحث ایفا می‌کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در وصف قرآن می‌فرماید:

1.. ر. ک: بقره: ۲۱۳؛ آل عمران: ۳ ـ ۴؛ نساء: ۱۰۵ ـ ۱۰۷؛ رعد: ۱۹. آیا مسلمانى كه به‌یقین مى‏داند كه این قرآن به‌حق از جانب خدا بر تو نازل شده است، با كافرِ نابیناى جاهل یكسان است؟ فقط عاقلان، متذكر این حقیقت‌اند.

2.. نساء: ۱۷۴ «ای مردم، برای راهنمایی شما از طرف خدا برهانی ]محکم[ به سوی شما آمد و نوری روشن بر شما نازل شد».

3.. یونس: ۹۵: (وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الَّذِینَ كَذَّبُوا بِآیاتِ اللَّهِ فَتَكُونَ مِنَ الْخاسِرِینَ).

4.. نساء: ۱۷۴ـ ۱۷۵: (یا أیهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ أنْزَلْنا إِلَیكُمْ نُوراً مُبِیناً * فَأمَّا الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ اعْتَصَمُوا بِهِ فَسَیدْخِلُهُمْ فِی رَحْمَةٍ مِنْهُ وَ فَضْلٍ وَ یهْدِیهِمْ إِلَیهِ صِراطاً مُسْتَقِیماً)؛ نحل: ۱۰۲: (قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّک بِالْحَقِّ لِیثَبِّتَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هُدىً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمِینَ)؛ بقره: ۱۵۹: (إِنَّ الَّذِینَ یكْتُمُونَ ما أنْزَلْنا مِنَ الْبَیناتِ وَ الْهُدى‏ مِنْ بَعْدِ ما بَینَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْكِتابِ أُولئِک یلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ یلْعَنُهُمُ اللأعِنُونَ).

5.. ابراهیم: ۱: (كِتابٌ أنْزَلْناهُ إِلَیک لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلى‏ صِراطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ).

6.. بقره: ۲۳۱ (وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیكُمْ وَ ما أنْزَلَ عَلَیكُمْ مِنَ الْكِتابِ وَ الْحِكْمَةِ یعِظُكُمْ بِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَی‏ءٍ عَلِیمٌ)؛ نساء: ۱۳: (وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیک وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أنْ یضِلُّوک وَ ما یضِلُّونَ إِلأ أنْفُسَهُمْ وَ ما یضُرُّونَک مِنْ شَی‏ءٍ وَ أنْزَلَ اللَّهُ عَلَیک الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَک ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیک عَظِیما).

7.. حجر: ۲۱: «و نیست هیچ چیزی مگر آنکه گنجینههایش نزد ماست، و ما از آن نازل نمیکنیم مگر به اندازۀ مشخصی».

  • نام منبع :
    رفتار اخلاقی انسان با خود
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7196
صفحه از 327
پرینت  ارسال به