او، و همه تعلقات و وابستگیهایش را که در مسیر سعادت او رهزن است بیان داشته، هشدارهای لازم را به او داده است. اما همانگونه که در ابتدای این فصل بیان کردیم، رویکرد ما به قرآن در این فصل، از منظر کسی است که در پی کشف راههای شناخت خویش است؛ نه کسی که در جستجوی شناخت خویش است. بنابراین در اینجا نیز ما جویای آیات و روایاتی هستیم که راه و منبع شناخت را معرفی کرده باشد، نه آیاتی که شناختآفرین باشد. به نظر میرسد قرآن کریم، خود را منبع بسیار مطمئن هدایت در همه امور و نایل شدن به حق و حقیقت معرفی میکند. در این زمینه، آیات بسیاری وجود دارد که به برخی از آنها اشاره میکنیم.
در برخی آیات، قرآن، کتاب هدایت بشر معرفی شده است؛ هدایتی مطلق که هیچ قیدی ندارد. چنین کتابی، انسان را در همه نیازمندیهایش راهنمایی میکند و به سوی نور۱ و صواب رهنمون میسازد و از تاریکی جهل رهایی میبخشد. انسانشناسی، شناخت نفس و خودآگاهی نیز از این امر استثنا نشده و هر کس بخواهد خود را بشناسد، میتواند به آنچه قرآن کریم در این امور بیان داشته، رجوع و به آن اعتماد کند:۲
(شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدی لِلنَّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ).۳
قرآن در آیه دیگری تصریح میکند که قرآن هیچ امری را فروگذار نکرده و همه آنچه را بشر باید بداند، بیان فرموده است و منبعی پایاننیافتنی برای انسان در یافتن همه مجهولاتش است:
(وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیبِ لا یعْلَمُها إِلأ هُوَ وَ یعْلَمُ ما فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلأ یعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلأ فِی کتابٍ مُبِینٍ).۴
خداوند، قرآن کریم را «حق» میداند و آن را با تعابیر گوناگون، «حق» معرفی میکند و دربردارنده حق مطلق میداند؛ پس هر کس اگر بخواهد، خواهد توانست خویشتن را آنگونه که حق است، از قرآن بیابد و بشناسد: