با عقول، شناخت خدا محکم و پایدار میشود.۱
مؤمن، به خدا ایمان نمیآورد مگر آنکه تعقل کند.۲
دین و ادب، نتیجه عقل است.۳
اهمیت عقل به مثابه ابزار کسب شناخت، به اندازهای است که درباره آن، دو حدیث ذیل از معصوم علیه السلام صادر شده است:
امام علی علیه السلام: لا عدم اعدم من عدم العقل؛۴ نیستی بالاتر از نبود عقل نیست.
امام باقر علیه السلام: لا مصیبة کعدم العقل؛۵ مصیبتی بالاتر از نبودِ عقل نیست.
ازآنجاکه میان خداشناسی و خودشناسی، پیوندی ناگسستنی برقرار است و شناخت یکی (نفس) منجر به شناخت دیگری (خدا) میشود؛ و اگر میان ادب و نیز جانبداری از حق، با خودشناسی رابطهای ناگسستنی برقرار است، پس «شناخت نفس» نیز بدون عقل میسّر نخواهد بود، همانگونه که ابزار هر شناخت عقل است و بدون آن، شناخت حاصل نخواهد شد.
۳. قلب
اندیشمندان بزرگ مسلمان، به تبیین مفهوم «قلب» در قرآن پرداختهاند. غزالی در احیاء العلوم و برخی دیگر از دانشمندان مسلمان از جمله علامه طباطبایی،۶ استاد مطهری۷ و استاد مصباح یزدی۸ به تبیین معنای قلب در قرآن همت گماردهاند. علیرغم برخی اختلاف نظرها در دیدگاههای این اندیشمندان، در اینکه قلب یکی از ابزارهای۹ انسان برای فهم و درک و نیز حصول شناخت است، اتفاق نظر وجود دارد و آیاتی از قرآن کریم نیز به نقش ابزاری قلب در دستیابی به شناخت تصریح