69
رفتار اخلاقی انسان با خود

ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الا لکثرة الذنوب.۱

اشک‌ها نخشکید مگر به سبب سنگدلی؛ و دل‌ها سنگ نشد مگر به سبب گناهان بسیار.

همه این آیات دلالت می‌کند که رفتارهای آدمی می‌تواند در او تغییر اساسی پدید آورد و حتی در وجود و ماهیت او نیز تأثیرگذار باشد و این تغییرات، صورت و سیرت او را متحول کند تاآنجاکه در قیامت، به صورت ظاهری نیز قابل مشاهده باشد. ازاین‌رو می‌توان با استفاده از این آیات و آیات و روایات مشابه، تلاش خود را به تغییر مطلوب و پسندیده معطوف کرد و از ارتکاب رفتارهایی که تأثیر ناخوشایند در صورت و سیرت خویش برجای می‌گذارد پرهیز کرد.

1.. علل الشرائع: ص۸۱ ح ۱.


رفتار اخلاقی انسان با خود
68

و جوارح نقش می‌‏بندد و اعضا و جوارح در روز قیامت، انسان را رسوا می‌‏کند.

هی بعینها نفسه التی رسخت فیها آثار أعماله بحیث انتقشت بها یلقیه منشورا لکشف الغطاء.۱

این کارنامه، همان روح انسان است که عمل انسان بر آن رسوخ کرده، نقش بسته است؛ همانند آنکه کتاب اعمال را باز کرده و در مقابل او قرار داده باشند چون پرده‌ها کنار رفته است.

بنابراین رفتار و گفتار انسان‌ها در باطن آن‌ها تأثیرگذار است و آن‌ها می‌‌توانند با انتخاب رفتاری پسندیده و نیک، و حرکت بر اساس آنچه خداوند در مسیر تکامل بشر تعیین فرموده است، شخصیتی صالح و نیکوکار و برخوردار از همه کمالات بسازند؛ یا با عملکرد نادرست و مخالفت با دستورهای شرع مقدس و عقل، خود را افرادی بسازند ظلمانی و فاقد نورانیت باطن و موجوداتی پست و حیوانی که فقط در ظاهر به شکل انسان هستند. این تأثیر، هم در دنیا و هم در آخرت نمایان می‌شود. البته مشاهده تغییرات در دنیا و آخرت یکسان نیست و برای مشاهده برخی تغییرات در دنیا، پاکی و صفای باطن نیاز است. تأثیر یاد خدا در آرامش، و افزایش نورانیت انسان مؤمن با نماز شب، فقط نمونه‌هایی از آثار جسمی و روحی رفتارهاست: (الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکرِ اللهَ ألا بِذِکرِ اللهَ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ)؛۲ آن‌ها که به خدا ایمان آورده و دل‌هاشان به یاد خدا آرام می‌گیرد؛ آگاه باشید که تنها یاد خدا آرام‌بخش دل‌هاست.

برای مثال، یکی از رفتارهایی که در ظاهر آدمی اثر دارد، به‌جا آوردن نماز شب است. امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

صلاة اللیل تُبَیّض الوجه و صلاة اللیل تطیّیب الریح.۳

نماز شب، صورت را نورانی می‌کند و نماز شب، انسان را خوشبو می‌سازد.

امام علی علیه السلام نیز درباره تأثیر گناه می‌فرماید:

1.. تفسیر الصافی: ج۴ ص۱۸۹.

2.. رعد: ۲۸.

3.. منتخب میزان الحکمة: ج۲ ص۵۹۶ ح۳۶۶۶.

  • نام منبع :
    رفتار اخلاقی انسان با خود
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7454
صفحه از 327
پرینت  ارسال به