کلینی در کافی به نقل از امام علی علیه السلام می‌نویسد:

فرحم‏الله امرء راقب ‏ربه و تنکب ذنبه، و کابر هواه، و کذب مناه.^۱

خدا رحمت کند کسی‏ را که متوجه حضور و نظارت پروردگار بر اعمالش باشد، از گناه بپرهیزد و با هوای نفس خویش مبارزه و آرزوهای واهی را تکذیب کند.

امام صادق علیه السلام دقیقاً به این دلیل که نفس آدمی مراقبت دائم می‌طلبد، در دعای پس از نماز ظهر از خداوند متعال استمداد، و توجه مستمر خود را در مراقبت از هیجانات و وساوس نفس و شیاطینِ انس و جن، از خدا طلب می‌کند: «اللهم... لا تکلنی الی نفسی طرفة عین ابدا».^۲

در آیه دیگر، به دقت در انتخاب طعام خود توصیه شده است و به نظر برخی مفسران، طعام اعم از غذای جسم است؛ یعنی مراقبت در هر حال و برای غذای روح و جسم ضروری است. ملامهدی نراقی در کتاب جامع السعادات در لزوم استمرار و دوام مراقبت و کنترل نفس می‌نویسد:

لاتحصل السعادة الا باصلاح جمیع الصفات و القوی دائماً، فلا تحصل باصلاحها بعضاً دون بعض، وقتاً دون وقتٍ... فالسعید المطلق من أصلح جمیع صفاته و أفعاله علی وجه الثبوت و الدوام بحیث لا یغیره تغییر الاحوال و الزمان و لا یزول صبره بحدوث المصائب و الفتن و لاشکره بورود النوائب و المحن و لا یقینه بکثرة الشبهات و لا رضاه بأعظم النکبات و لا احسانه بالساءة.^۳

در روایات نیز برای تبدیل شدن رفتار به سجیه و عادت توصیه شده است. امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «بنده، ایمان به خداوند را تا چهل روز خالص نمی‌کند»؛ یا ایشان فرمود: «بنده یاد خداوند را تا چهل روز نگاه نمی‌دارد، مگر آنکه خداوند دنیا را از چشم او می‌اندازد و او را به دردها و درمان‌های آن آگاه می‌سازد؛ سپس حکمت را در قلب او ثابت و بر زبان او جاری می‌کند». سپس این آیه را تلاوت کرد: آنان که

(یا أیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللهَ إِنَّ اللهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ)^۱

ای کسانی که ایمان آورده‏اید، از خدا بترسید؛ و هر کس باید بنگرد که برای فردایش چه فرستاده است. از خدا بترسید؛ که خدا به کارهایی که می‏کنید آگاه است.

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می‌نویسد:

این آیه... مؤمنان را وادار می‌کند مراقب اعمال خود باشند، که چه می‏کنند؛ صالح آن‌ها کدام، و طالحش کدام است؛ چون سعادت زندگی آخرتشان به اعمالشان بستگی دارد؛ و مراقب باشند که جز اعمال صالح انجام ندهند، و صالح را هم خالص برای رضای خدا به جای آورند، و این مراقبت را استمرار دهند، و همواره از نفس خود حساب کشند، و هر عمل نیکی که در کرده‏های خود یافتند، خدا را شکر گزارند، و هر عمل زشتی دیدند خود را توبیخ کرده، نفس را مؤاخذه کنند، و از خدای تعالی طلب مغفرت کنند.^۲

در حدیثی از امام علی علیه السلام می‌خوانیم:

ینبغی ان یکون الرجل مهیمنا علی نفسه، مراقبا قلبه، حافظا لسانه.^۳

سزاوار است انسان بر خویشتن مسلط، و همیشه مراقب قلب و نگاهدار زبان خویش باشد.

امام صادق علیه السلام در بیانی شیوا، ضمن بیان لزوم مراقبت دائم و مستمر می‌فرماید:

من رعی قلبه عن الغفلة و نفسه عن الشهوة و عقله عن الجهل، فقد دخل فی دیوان المتنبهین، ثم من رعی عمله عن الهوی، و دینه عن البدعة، و ماله عن الحرام فهو من جملة الصالحین:^۴

کسی که مراقب قلبش در برابر غفلت، و نفسش در برابر شهوت، و عقلش در مقابل جهل باشد، نام او در دفتر بیداران و آگاهان ثبت می‏شود، و آن کس که مراقب عملش از نفوذ هواپرستی، و دینش از نفوذ بدعت، و مالش از آلودگی به حرام باشد، در زمرة صالحان است.