دستیابی به این مهم، راهی مطمئن‌تر و دقیق‌تر از تمسک به راهنمایی‌های وحیانی و دل سپردن به معارف دینی وجود ندارد و هر راه و روش دیگر که برخاسته از تعالیم آسمانی پیامبران نباشد، سرانجامِ روشن و خوشایندی نخواهد داشت.
اما کسی که مالک نفس خود شد و آن را تحت کنترل درآورد و اجازه نداد هواهای نفسانی او را اداره کنند و به هر سمت‌وسو بکشند، سپس مطابق موازین شرعی که خدای متعال برای سعادت بشر ترسیم کرده رفتار کرد، در آن صورت مصداق انسان واقعی و مستحق سعادت و بهشت خواهد بود؛ آن‌گونه که امام صادق علیه السلام فرموده است:
من ملک نفسه إذا رغب، و إذا رهب، و إذا اشتهی، و إذا غضب، و إذا رضی، حرم الله جسده علی النار:۱
هر کس هنگام رغبت، ترس، علاقه، خشم و خشنودی، بر نفس خود مسلط شود، خدا آتش دوزخ را بر جسم او حرام خواهد کرد.
اما با توجه به متون دینی، برای کنترل نفس باید مجاری آن را شناخت. نگارنده بر این باور است که مهم‌ترین مجاری کنترل نفس، «فکر»، «قلب»، «رفتار» و «گفتار» است. پس کسی که این مجاری و مسیرها را شناخت و آن‌ها را کنترل کرد درحقیقت از نفس خود مراقبت کرده و بر آن مسلط شده است و خواهد توانست آن را از ارتکاب خطا و لغزش مصون دارد. به عبارت دیگر، ابعاد نفس انسان برای کنترل یافتن بر آن، فکر و قلب و جوارح است. اگر کنترل بر این سه تحقق یابد، کنترل بر نفس تحقق یافته است.
• کنترل فکر
یکی از راهکارهای کنترل نفس، کنترل فکر است. اما افزون بر اینکه این عمل می‌تواند به مصداق کنترل نفس به شمار آید، خود نیز منشأ و مسیری به سوی کنترل نفس از ارتکاب بسیاری از خطاها و لغزش‌ها است؛ زیرا بسیاری از رفتارهای ناپسند، ابتدا از فکر کردن به آن‌ها شروع می‌شود. به همین دلیل یکی از راه‌های مصون ماندن از ارتکاب خطاها این است که فکر خود را از توجه به رفتارهای
