91
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

و «اصول ارزش‏شناختی» تقسیم می‏‏شوند.

اصول هستی‏‏شناختی: هدفمندی آفرینش، اصالت و جاودانگی روح، بقای عمل، بازتاب داشتن اخلاق و رفتار انسان، و پیوستگی معاش با معاد.

اصول انسان‏‏شناختی: اختیار و انتخاب آگاهانه، کرامت انسان، کمال انسان و تأثیر تکرار رفتار در ایجاد ملکات نفسانی.

شاید مهم‏‏ترین اصل‏‏ها در میان اصول هستی‏‏شناختی، بقای عمل و بازتاب داشتن اخلاق و رفتار انسان است که پایه اصل مهمی همچون «کمال انسان» در میان اصول انسان‏‏شناختی خواهد بود.

اصول ارزش‏‏شناختی: عدل، احسان، برادری، همبستگی اجتماعی، نظارت اجتماعی، درجه‏‏بندی مصالح معنوی و مادی، برتری ارتباط با نزدیکان در روابط اجتماعی، و سودمندی و ضرر نرساندن به هم‏نوع.

به نظر می‏‏رسد آنچه در اخلاق همسایگی از ارزش بیشتری برخوردار است، اصول ارزش‏‏شناختی است؛ زیرا افراد به کمک این اصول، در تعاملات خود با همسایه‏‏ها بهترین اخلاق و رفتار را برمی‏‏گزینند.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
90

متعال معرفی فرموده است۱ و علاوه بر آنچه آمد، احادیث اسلامى دیگری در این بخش وجود دارد که به روشنى نشان مى‏دهد از منظر اسلام هر کارى که زمینه اذیّت مسلمانان و به‏ویژه همسایگان را فراهم آورد، اعمّ از نگاه،۲ سخن۳ و حتّى عبادت آزار‏‏ دهنده۴ نکوهیده و ممنوع است.

چکیده فصل

برای تدوین و وضع الزامات اخلاقی (بایدها و نبایدها) و تعیین ارزش افعالی که به زندگی اجتماعی همسایگان با یکدیگر مربوط می‏‏شود، باید پیش‏‏فرض‏‏ها و اصولی بنیادین را در نظر گرفت.

مراد از اصول بنیادین، گزاره‏‏هایی است که بیانگر زیرساخت‏‏ها و چارچوب‏‏های نظری یک نظام اخلاقی باشند و جهت‏‏گیری‏‏های کلان آن را توضیح دهند؛ به طوری که دیگر برنامه‏‏ریزی‏‏ها و بایدها و نبایدهای جزئی‏‏تر با در نظرگرفتن آنها صورت پذیرد.

این اصول پایه‏‏ای که از متن قرآن و حدیث به دست می‏‏آیند، در تدوین مسئولیت‏‏های اخلاقی و رفتاری همسایگان و نیز حلّ تزاحمات و چالش‏‏های اخلاقی آنان نقش راهبردی خواهند داشت.

اصول مزبور در سه دسته کلّی به «اصول هستی‏‏شناختی»، «اصول انسان‏‏شناختی»

1.. «مَن آذى جارَهُ فَهُوَ ملعونٌ» (شعیری، جامع الأخبار، ص۲۱۴، ح۵۲۷).

2.. رسول اللّٰه صلی الله علیه و اله: «ما یحِلُّ لِمُؤمِنٍ أن یشتَدَّ إلى أخیهِ بِنَظرَةٍ تُؤذیه‏»؛ براى مؤمن روا نیست که به برادرش نگاهى آزار دهنده کند (ابن المبارک، الزهد، ص۲۴۰، ح۶۸۹).

3.. رسول اللّٰه صلی الله علیه و اله: «لا یتَناجَى اثنانِ‏ دونَ واحِدٍ؛ فَإِنَّ ذلِک یؤذِی المُؤمِنَ، وَاللّهُ عز و جل یکرَهُ أذَى المُؤمِن‏»؛ هیچ دو نفرى با هم در کنار دیگری، درگوشى حرف نزنند؛ چرا که این کار، مؤمن را آزار مى‏دهد و خداوند عز و جل آزار رساندن به مؤمن را ناخوش مى‏دارد (کنز العمّال، ج۹، ص۴۵، ح۲۴۷۵۹).

4.. رسول اللّٰه صلی الله علیه و اله: «لا یجهَرُ بَعضُکم عَلى بَعضٍ، فَإِنَّ ذلِک یؤذِی المُصَلِّی»؛ [در هنگام خواندن نماز] صداهایتان را از یکدیگر بلندتر نکنید؛ زیرا این کار، نمازگزار را آزار مى‏دهد (کنز العمّال، ج۱، ص۶۲۲، ح۲۸۷۸).

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10278
صفحه از 268
پرینت  ارسال به