نظام اعتباری دنیا را به نظام حقیقی آخرت منتهی می‏‏داند.^۱ به بیان بهتر، دنیا تجارت‏‏خانه و گذرگاهی به سوی آخرت است، نه سرای ثبات و قرار. دنیا آفریده شده است تا مردم از آن، زاد و توشه و کردار صالح برای سرای آخرت فراهم کنند.^۲

از مهم‏ترین نتایج باور به زندگی اخروی و اعتقاد به ارتباط و پیوستگی آن با زندگی دنیوی، احساس تعهّد و مسئولیت و دغدغه‏‏مندی جدّی در زندگی فردی و اجتماعی است که می‏‏تواند در روابط همسایگان، همچون نظام کنترلیِ نیرومندی، افراد را در قبال انتخاب‏‏ها و وظایف اجتماعی‏‏شان متعهد و مُلزم سازد و بسیاری از بایدها و نبایدهای اخلاقی و رفتاری در تعامل با همسایه‏‏ها را توصیه و توجیه کند.

۲. اصول انسان‏‏شناختی

ارزش انسان در تربیت شایسته وی در ابعاد گوناگون وجودی اوست، اما انسان کیست و هویت انسانی او به چیست؟ از کجا آمده است؟ چگونه وجودی دارد؟ سرنوشت او چیست؟ و مسیر زندگی‏‏اش به کجا خواهد انجامید؟

اینها همه از مسائل بنیادین حوزه انسان‏‏شناسی است که پاسخ به آنها مبانی و اصول انسان‏‏شناختی دیدگاه افراد و مکاتب را شکل می‏‏دهد.

از پاسخ‏‏های برآمده از قرآن و حدیث در پاسخ‏گویی به سؤال‏‏های یاد شده، به اصولی می‏‏رسیم که می‏توان آنها را در مناسبت‏‏های همسایگی مورد توجه قرار داد و ما در ادامه به برخی از آنها می‏‏پردازیم.

است که هر کسی عاقبت کار، همان چیزی را درو می‏کند که کِشته است و این سنّت الهی بر عدل او مبتنی است؛ یعنی از منظر دینی نتایجِ به کار بستن بایدهای اخلاقی و دوری کردن از نبایدها در مناسبات همسایگی به خود انسان بازمی‏‏گردد و سرانجام، هر فردی نتیجه رفتار خود را می‏‏یابد و این نتایج به تدریج، باطن و شاکله انسان را ترسیم می‏کند که همین شکل حاصل شده، محور پاداش اخروی خواهد بود.

۵ ـ ۱. پیوستگی معاش با معاد

اصل «فرجام انگاری انسان» یا «پیوستگی معاش با معاد» از اصولی است که به متناهی و نامتناهی بودن حیات انسانی مربوط می‏‏شود؛ یعنی انسان به حتمیّت مرگ خویش آگاهی دارد و می‏‏داند که موجودی طبیعی است و سرانجام روزی فعالیت‏‏های حیات جسمانی او متوقف می‏‏شود و هستی طبیعی و این جهانی او پایان می‏‏پذیرد، اما همواره با این پرسش روبه‏‏رو است که آیا با مرگ زیست‏‏شناختی، پرونده حیات او به کلی بسته می‏‏شود یا حیات وی در سرای دیگر و با اقتضائاتی متفاوت استمرار می‏‏یابد؟

از منظر اسلامی، مرگ، یکی از قوانین هستی و نقطه عطفی در چرخه زندگی انسان‏‏هاست و یک برهه مشترک زمانی در زندگی همه موجودات است که هر موجودی باید آن را تجربه کند^۱ و برخلاف تلقّی مادّی‏‏گرایانه، مرگ نه تنها نیستی و پایان حیات انسان نیست، بلکه آغاز مرحله‏‏ای دیگر و انتقال از جهانی موقت و گذرا به جهانی پایدار است^۲ و میان زندگی دنیوی و اخروی، رابطه علّی ـ معلولی وجود دارد؛ یعنی نحوه زندگی آن جهانی انسان، تابع زندگی این جهانی اوست.

از همین روست که قرآن‏‏کریم زندگی دنیا و آخرت را در کنار هم بازگو می‏‏کند و