در روایات نیز مواجه شدن با اعمال و رفتار، مورد تأکید قرار گرفته است؛ از جمله، سخن حکیمانه امام علی علیه السلام است که فرمود:
واَعمالُ العِباد فی عاجِلهم نَصبُ أَعینِهم فی آجِلهم۱.
و کارهای بندگان در آینده، مقابل روی آنان قرار خواهد گرفت.
حاصل آنکه از منظر اسلامی، هم بقای اخلاق و اعمال اثبات و تبیین شده، هم به مواجهه انسانها با خُلقیات و اعمالِ خود در جهان آخرت تصریح شده است. لازمه این ملاقات آن است که اخلاق و رفتارهای خوب و بد آدمی، بهویژه در روابط همسایگی، نتایجی به دنبال دارند که او را رها نخواهند کرد. این مطلب، اصل زیر را به دنبال دارد که متذکّر آن خواهیم شد.
۴ ـ ۱. بازتابی اخلاق و رفتار انسان
یکی دیگر از اصول هستیشناختی که از آموزههای اسلامی برمیآید، بازتاب داشتن اخلاق و رفتار انسان است که نشان دهنده بیداری و هوشیاری عالم هستی است و اینکه نظام آفرینش در برابر کارهای خوب و بد انسانها بیتفاوت نیست؛ چنانکه قرآن کریم میفرماید: ظهور فساد در خشکى و دریا به سبب کارهایى است که مردم انجام دادهاند.۲
همچنین در روایات آمده است:
مَن ظَلَمَ مَظْلِمَةً أُخِذَ بِهَا فِی نَفْسِهِ أَوْ فِی مَالِهِ أَوْ فِی وُلْدِهِ۳.
هر کس ستمی کند، در خودش یا مالش یا فرزندش به همان ستم گرفتار شود.