57
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

چگونه مؤمن باشى در حالى که مردم از تو در امان نیستند! و چگونه خداترس باشى در حالى که مردم از آزار[های] تو مى‏ترسند!۱

پیام این حدیث آن است که اسلام تأمین امنیت اخلاقی و اجتماعی جامعه را با ضوابط اخلاقی و انسانی دنبال می‏‏کند؛ لذا همسایه‏‏داری و توجّه به اخلاق در تعامل با همسایگان، امنیت و آسایش را به ارمغان می‏‏آورد و کسی اجازه ندارد با عملکرد ناصواب خود، این کارکرد را از همسایگی سلب کند؛ چرا که کارآیی همسایگی و مانایی ارزش‏‏های آن، به وجود عنصر اعتماد و اطمینان متقابل است و اگر کسی این فضا و رابطه را مخدوش کند، مرتکب جرم سنگینی شده است. به همین سبب بیشترین تلاش آموزه‏‏های اسلامی بر آن است که با توصیه و الزام به رعایت اخلاق همسایگی، امنیت اخلاقی و اجتماعی در محلّه‏‏ها را تأمین کند.

چکیده فصل

همسایه و همسایگی یکی از ابعاد مهم زندگی است که چگونگی تعامل با آن، نقش شگرفی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد. از این رو یکی از مهم‏‏ترین دلایل اهمیّت اخلاق همسایگی در زندگی اجتماعی، ره‏‏آورد و ثمرات رعایت آن در تعاملات همسایه‏‏ها با یکدیگر است.

رعایت اخلاق همسایگی ضمن آن‏که امنیت اخلاقی و روانی واحد اجتماعی را فراهم می‏‏کند، زمینه رشد مادّی و معنوی افراد را نیز هموار می‏‏سازد و روح هم‏دلی، گذشت و معنویّت را در میان آنان گسترش می‏‏دهد.

به نظر می‏‏رسد راه حفظ و ترویج ارزش‏‏هایی همچون علایق ارتباطی (اعتماد،

1.. «کیفَ تَکونُ مُسلِماً ولا یسلَمُ النّاسُ مِنک! وکیفَ تَکونُ مُؤمِناً ولا تَأمَنُک النّاسُ! وکیفَ تَکونُ مُتَّقِیاً وَالنّاسُ یتَّقونَ أذاک!» (حُلوانی، تنبیه الخواطر، ج۲، ص۲۲۷؛ دیلمی، ارشاد القلوب، ص۷۰).


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
56

از مسائل مهم و نیازهای اساسی مردم در جوامع انسانی بوده است؛ زیرا وجود این پدیده غالباً موجب نظم، وفاق، سلامت، همکاری اجتماعی و... می‏‏گردد. بر این مبنا، امنیت نخستین و مهم‏ترین شرط یک زندگی سالم اجتماعی است.

به عبارت بهتر، امنیت در یک جامعه سبب کاهش آسیب‏‏های اخلاقی و اجتماعی می‏شود؛ چرا که هرگاه مردم یک جامعه بتوانند براساس آموزه‏‏های دینی در کوچه، محله و سطح شهر با خاطری آسوده رفت و آمد کنند و با بی‏اخلاقی مواجه نشوند، آن جامعه از امنیت اخلاقی برخوردار خواهد بود. آری، محیطی که از فساد، هرزگی، خشونت و گناه دور باشد، فضایی امن و فرصتی مناسب برای زندگی، تحصیل، اشتغال و رشد و بالندگی افراد است.

برخی تحقیقات علمی نیز این ادعا را ثابت می‏کند که رعایت اخلاق همسایگی در ایجاد امنیت برای ساکنان یک مجتمع یا محله، نقشی بسزا دارد. نتایج به دست آمده نشان می‏‏دهد که میان مشارکت و اعتماد در روابط همسایگی و احساس امنیت در محله‏‏ها ارتباطی مثبت و معنادار وجود دارد۱؛ یعنی به هر اندازه فضایل اخلاقی و رفتاری در میان همسایگان رایج باشد، به همان میزان، افراد از هم‏زیستی با همسایگان خود احساس امنیت خواهند داشت.

با توجه به آنچه گفته شد، اسلام برای پاک سازی محیط زندگی و تأمین امنیت همه جانبه و فراگیر در جامعه دینی، راهکارهای مختلف علمی و عملی عرضه کرده است که یکی از آنها نظام همسایگی و التزام به قوانین آن است که توجّه به ضوابط و اخلاقیات مربوط به آن، امنیت اخلاقی و اجتماعی را به ارمغان خواهد آورد.

در آموزه‏‏های دینی، حفظ امنیت همسایه و پرهیز از مزاحمت و ایجاد ناامنی برای او از لوازم ایمان به خدا و روز قیامت به شمار آمده است:

چگونه مسلمان باشى در حالى که مردم از تو در آسایش نیستند! و

1.. ر.ک: «بررسی ارتباط بین مشارکت در روابط همسایگی و احساس امنیت در محلات شهر مشهد».

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10931
صفحه از 268
پرینت  ارسال به