23
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

همسایگان را در حوزه‏‏های بایدها و نبایدها از منظری نوین بررسی کنیم و در ادامه، به مهم‏ترین مشکلات و مسائل موجود در مناسبات همسایگی و راهبردها و راه‏‏حل‏‏های اجمالی آنها بپردازیم.

ب. ضرورت

یکی از ضروری‏‏ترین پژوهش‏‏ها در اخلاق اجتماعی، بررسی مبانی و اصول و مسئولیت‏‏های اخلاقی همسایگان در قبال یکدیگر از منظر منابع اسلامی است؛ زیرا همسایگان، یکی از عوامل مؤثر در فرایند یادگیری‏‏های اجتماعی و تأثیرپذیری اخلاقی و رفتاری کودکان، نوجوانان و بزرگسالان هستند.

پژوهش‏‏های روان‏شناختی نیز مؤید این واقعیت است که محیط همسایگی به منزله پرورشگاه طبیعت انسانی است که در آن، احساسات پایه‏‏ای و ضروری، همچون وفاداری و توجّه به دیگران آموخته می‏‏شود و همسایگان با بهره‏‏گیری از روابط متقابل و چهره به چهره و مناسبات عاطفی و همکاری نزدیک، در تربیت اجتماعی و رشد عاطفی یکدیگر می‏‏کوشند.۱

همسایگان با مجاورت طولانی می‏‏توانند به شکل مستقیم و غیر مستقیم و با ارائه الگوهای خاص، نقش قابل ملاحظه‏‏ای در شکل‏‏گیری باورها، کُنش‏‏ها و واکنش‏‏ها و مَنِش‏‏های یکدیگر داشته باشند؛ بدین معنا که همسایگان در روابط خود با هم، براساس مبانی و اصول خود، دیگران را وامی‏‏دارند تا به دلخواه آنان فکر، احساس و رفتار کنند؛ ازاین‏رو همسایگان در احیا و ترویج هنجارهای دینی و اخلاقی و همچنین پیدایش برخی مشکلات اخلاقی و نابسامانی‏‏های اجتماعی دخالت دارند و با توجه به معضل رشد جمعیت و گرایش مردم به زندگی شهری و ظهور آپارتمان نشینی، دامنه و اهمیت این اثرگذاری‏‏ها بیش از پیش فزونی یافته است.

ظهور همسایگی آپارتمانی در ایران با وجود نزدیک‏‏تر شدن ساختمان‏‏ها و کوتاه

1.. درآمدی بر روان‏‏شناسی اجتماعی، ص۱۱۷ – ۱۱۸.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
22

حضور فراگیر مهاجران و افراد ناشناس در شهرها، تحرکات اجتماعی و نیز تغییر آداب و رسوم و تمایلات مردم، ملاک‏‏های جدیدی را در سبک زندگی افراد به وجود آورده که دانشمندان جامعه‏‏شناسی و کارشناسان شهرسازی و محیط‏‏زیست را بر آن داشته است که به چاره‏‏اندیشی در این باره بپردازند و در پیِ پاسخ به این سؤال باشند که چگونه می‏‏توان نظم اجتماعی مطلوبی را برای کاستن از مشکلات و مسائل زندگی اجتماعی سامان‏دهی کرد؟۱

به نظر می‏رسد که اخلاق همسایگی از موضوعاتی است که در ایجاد اعتماد و نظم اجتماعی و بهبود روابط همسایگان با یکدیگر سهم بسزایی دارد و افزون بر آن، رعایت فضایل اخلاقی و رفتاری در میان همسایگان موجب تقویت اتّحاد، هویت و انسجام شهری نیز می‏‏گردد.

البته متأسفانه موضوع اخلاق همسایگی با همه ارزش و اهمیتش، در دوران معاصر مورد غفلت همگانی واقع شده است؛ در حالی که جایگاه و اهمیت آن را می‏‏توان در کلام پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و ائمه معصومان علیهم السلام و نیز سیره عملی آنان یافت؛ زیرا یکی از رسالت‏های آموزه‏‏های دینی، ارائه اصول و تعیین حقوق و تکالیف همسایگی برای کاهش و از میان بردن آسیب‏‏ها و آفت‏‏های اجتماعی و ایجاد نظم و امنیت در جامعه و راهنمایی و راهبری جوامع انسانی به سوی کمال است.

بر همین مبنا وظیفه مدرّسان، پژوهشگران و مبلّغان دینی است که راهبردهای ارزنده قرآن و پیشوایان معصوم علیهم السلام را درباره مبانی و اصول بنیادین، بایدها و نبایدهای اخلاق همسایگی و آثار آن، بازکاوی کنند و در اختیار عموم مردم قرار دهند.

در این پژوهش می‏کوشیم ضمن تبیین جایگاه همسایه و ارزش اخلاق همسایه‏‏داری، به پیش‏‏فرض‏‏ها و اصول اساسی در روابط همسایگی که بر پایه مبانی نظری و اعتقادی اسلام استوار است، اشاره کنیم و مسئولیت‏‏های اخلاقی

1.. ر.ک: «نظام همسایگی به مثابۀ یک سازمان اخلاق با تأکید بر قرآن و حدیث».

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10095
صفحه از 268
پرینت  ارسال به