217
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

میان همسایگان شده است که به نظر می‏‏رسد اصلاح و بهبود آن، کار چندان آسانی نیست؛ زیرا ساختار اجتماع امروزی و محتوای آن با دنیای گذشته تفاوت‏هایی اساسی دارد. در زندگی سنّتی، شبکه‏‏های محله‏‏ای و فضاهای عمومی همچون حمام عمومی، قهوه‏‏خانه‏‏ها، تکایا، مساجد، میدان روستا، میدان شهر و... امکان برقراری ارتباط میان هم محله‏‏ای‏‏ها را فراهم می‏‏ساخت که امروزه در بسیاری از شهرها دیگر خبری از آنها نیست یا دیگر کارکرد گذشته را ندارند.

شبکه‏های محله‏‏ای یاد شده مزایای زیادی مانند توسعه مشارکت‏های اجتماعی، شکل‏گیری دوستی‏‏های هدفمند، اطلاع ‏رسانی‏های بموقع، تبلیغ ارزش‏های انسانی و اخلاقی، حمایت‏‏های مالی، یاری ‏‏رسانی و... به دنبال داشت.

با نگاه خوش‏‏بینانه، همسایگی آپارتمانی به‏‏رغم آفت‏‏هایش، شرایطی را به وجود می‏‏آورد که می‏‏تواند به‏مثابه یک شبکه اجتماعی و محله‏‏ای، روابط بین فردی ساکنان را شکل دهد؛ زیرا اجتماع چندین خانواده در محیطی که زمینه ملاقات و تعامل میان افراد در آن بیشتر از مکان‏‏های دیگر وجود دارد، موجب می‏‏شود روابطی صمیمانه، حمایتی و بادوام در میان آنها شکل گیرد و در نتیجه، در این شرایط معضلاتی چون بی‏اعتمادی، بی‏‏تفاوتی و بیگانگی اجتماعی بروز نخواهد کرد.

دلیل این ادعا سخن روان‏‏شناسان اجتماعی است که گفته‏‏اند: «مجاورت، علاقه می‏‏آورد»۱؛ چرا که مجاورت و همسایگی، بر روابط اجتماعی افراد تأثیر می‏‏گذارد و موجب صمیمیت و تعامل بیشتر می‏‏گردد. تجربیات و مطالعات صورت گرفته در میان همسایگان در چندین آپارتمان مسکونی نیز این مطلب را تأیید می‏‏کند.۲

به طور کلی می‏‏توان نتیجه گرفت که قرابت و مجاورت، یکی از عوامل مهم در توسعه روابط است؛ زیرا چنین قرابتی به افراد اجازه می‏‏دهد که برپایه اصل

1.. روان‏‏شناسی اجتماعی، استفن ال فرانزوی، ص۲۳۳.

2.. همان.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
216

نیستند، ولی باید به آنها احترام گذاشت.

با این حال، گاهی این تعاملات اجتماعی میان افراد به یکی از دشوارترین کارها تبدیل می‏‏شود؛ به گونه‏ای که گاه به مرور زمان و به علت کسب تجربیات مختلف به انزوا و عدم معاشرت با دیگران روی می‏آورد.

امروزه شاهد آسیب‏‏هایی همچون بیگانه‏‏انگاری، بی‏‏تفاوتی، عُزلت گزینی، بی‏‏اعتمادی، بی‏‏میلی به فعالیت‏‏های مدنی و کاهش تعاملات اجتماعی در جوامع شهری ایران، به‏ویژه در مجتمع‏‏های آپارتمانی شهرهای بزرگ هستیم.

شکی نیست که تحقق جامعه سالم و بالنده در گرو شهروندانی است که به دنبال پیوند با دیگران باشند و یکدیگر را بپذیرند و خود را نگهبان حقوق یکدیگر و حافظ سلامتی جامعه بدانند. این ارزش‏‏ها پدیده‏‏هایی تصور ناپذیر یا بیگانه با فرهنگ و تاریخ ما نیستند. مردم ایران نشان داده‏‏اند که در همه شرایط (چه در ادیان ایرانیان، چه در آداب و رسوم ایرانی و چه در تاریخ معاصر) به یکدیگر اعتماد دارند و به این منظور، فعالانه به مشارکت و تعامل سازنده در روابط همسایگی پرداخته‏‏اند و در عمل ثابت کرده‏‏اند که معاشرت نیکو با همسایگان نشانه عواطف ایرانی ـ اسلامى است.

آیین اسلام نیز برای روابط اجتماعی و تعاملات همسایگی اهمیت فراوانی قائل است و برای تحکیم رشته‏‏های برادری و پیوستگی افراد جامعه، دستورهای کامل و جامعی دارد و برای این‏که زندگی انسان‏‏ها در کنار هم براساس سعادت و کمال باشد، به مواردی امر فرموده است که در بهبود روابط اجتماع و استحکام پیوندهای آن، اثری مطلوب و مفید دارد. همچنین از مواردی برحذر داشته است که موجب از هم ‏‏گسیختگی یا سستی روابط اجتماعی می‏‏شود.

با این حال، امروزه سبک زندگی صنعتی، این برادری‏‏ها، پیوندها و پیوستگی‏‏ها را تا حدودی به حاشیه رانده است و موجب کاهش میزان مشارکت و تعامل سازنده

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10246
صفحه از 268
پرینت  ارسال به