193
درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی

شدید به‏ شهر نشینی و کاریابی در شهرها موجب شده است که‏ بسیاری از شهرها به‏ویژه شهرهای بزرگ، از نظر جمعیت‏‏ پذیری، ایجاد اشتغال، خدمات ‏دهی و توسعه‏ فضای فیزیکی، در آستانه تکمیل ظرفیت و حتی‏ فراتر از آن قرار گیرند.

یکی از تدابیر کارساز برای کنترل یا تعدیل این مشکل که در موارد بسیاری به اجرا درآمده، ساخت شهرها، شهرک‏های‏ جدید، مجتمع‏‏های آپارتمانی و ساختمان‏‏های مرتفع است؛ بنابراین زندگی به سبک شهری د‏ر خانه‏های کوچک، آپارتمان‏ها و مجتمع‏های مسکونی سبب شده است که سبک جدیدی از سکونت و همسایه‏‏داری شکل گیرد.

خانه‏های چند واحدی، برج ‏نشینی و آپارتمان ‏نشینی که به آرامی و با فرصت کافی در شهرهای بزرگ کشورهایی همچون روسیه، چین، ژاپن، فرانسه و اسپانیا به وجود آمده بود و شباهتی به خانه‏های سنّتی و شیوه‏های هم‏نشینی اسلامی ـ ایرانی نداشت، در طول نیم ‏‏قرن پیش، زمینه‏های ظهور فرهنگ غربی را در ایران اسلامی فراهم کرد و همین مسئله، همسایه‏‏داری را به شکلی نوین و به ارتباطی پیچیده و حسّاس تبدیل کرد.

اگرچه آپارتمان ‏‏نشینی هزینه‏های تأمین مسکن را کاهش داده است، اما آپارتمان، یکی از مصادیق معماریِ غیرهمخوان با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی و فضایی است که زندگی در آن تحت تأثیر متغیرهای تراکم جمعیت، تغییر ساکنان، میزان تردّد ساکنان و کیفیت ساخت فیزیکی ساختمان است و قطعاً در طولانی ‏مدت، آسیب‏های فرهنگی و اجتماعی بسیاری برای خانواده و جامعه‏ به دنبال خواهد داشت.۱

1.. از آسیب‏‏ها و معضلات آپارتمان می‏توان به عدم هویت ‏بخشی و انتقال ارزش‏های اسلامی، تهدید معماری سنّتی، محدود ‏‏شدن روابط خویشاوندی، تضعیف حیا در خانه، تک ‏‏فرزندی و کوچک ‏‏شدن خانواده‏‏ها، پرخاشگری و ناسازگاری فرزندان، فساد و ناهنجاری‏‏های اخلاقی، بی‏‏توجّهی به حقوق کودکان و سالمندان و... اشاره کرد.


درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
192

افغانستان۱ گویای این حقیقت است که همسایه‏‏داری از روابط پسندیده اجتماعی است که ریشه در تاریخ و فرهنگ این کشورها دارد. نظام همسایه‏‏داری کابلیان و ایرانیان قدیم، نمونه نادری در همزیستی اجتماعی است؛ زیرا روابط همسایگان و اهل محل یا کوچکی‏‏هایی (هم‏‏کوچه‏‏هایی) که از چندین نسل در کنار هم زیسته بودند، روابطی میان خانواده‏‏ها می‏‏آفرید که نزدیک‏‏تر از رابطه بین اعضای یک خاندان بود؛ از همین رو هرگاه مردم کابل، هَوَسانه‏‏ای می‏‏پختند، مقداری برای همسایگان نیز می‏‏فرستادند و این غذای فرستاده شده را «همسایگی» می‏‏نامیدند. آنان عقیده داشتند غذای خوب را نباید بدون همسایگان خورد؛ زیرا در غیر این صورت، حق همسایه رعایت نمی‏‏شود.۲

فرهنگ و آیین ایرانیان نشان دهنده آن است که همسایه و همسایه‏‏داری از اهمیت فوق‏‏العاده‏‏ا‏‏ی برخوردار است. شاید دلیل این مسئله، خونگرمی، مهمان‏‏نوازی و حسّ نوع‏‏دوستی است که اساساً در رگ و ریشه فرهنگ مردمان شرقی بیشتر نمود دارد.

وجود جشن‏‏ها و مراسم آیینی و مذهبی گوناگون که پایه آن بر اجتماع بین افراد، به‏ویژه همسایه‏‏ها و خویشاوندان است نیز باعث توجه به فرهنگ همسایه‏‏داری در میان ما ایرانیان شده است که هنوز در برخی شهرهای کوچک و محله‏‏ها و مناطق قدیمی شهرهای بزرگ ایران، روابط همسایگی به شکل سنّتی (تک خانواری) وجود دارد و همسایه‏‏ها با هم ارتباطی صمیمی دارند؛ به طوری که مسائل چالش‏‏برانگیز در این مناطق، بسیار کمتر از شهرهایی است که ساکنان آنها از همسایگی سنّتی برخوردار نیستند.

۲. همسایه‏‏داری نوین (آپارتمانی)

در دوران معاصر در همه‏ کشورها زندگی شهری، الگوی برتر سکونت است. اشتیاق

1.. همسایگی در شهر (مطالعه‏‏ای در زمینۀ چالش‏‏های فرهنگی همسایگی در ایران امروز)، ص۲۲.

2.. همان.

  • نام منبع :
    درآمدی بر اخلاق همسایگی بر اساس آموزه‌های اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد تقي سبحاني نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10711
صفحه از 268
پرینت  ارسال به